Władysław «Krzemiński» Wetzstein (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego)

„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:

KRZEMIŃSKI Władysław, właśc. W. Wetzstein (19 III 1907 Kraków - 6 X 1966 Warszawa), aktor, reżyser, dyrektor i kierownik artyst. teatru
Był synem Szymona Wetzsteina, antykwariusza, i Hendli z Dringerów, mężem aktorki Zofii Niwińskiej. Po skończeniu krak. Gimn. im. Witkowskiego przez dwa semestry studiował architekturę w Brnie; w 1926-28 uczył się w Miejskiej Szkole Dram. w Krakowie (na popisie grał Jana w „Ślubach panieńskich” i Poetę w „Weselu"), w 1929 był w Oddziale Dram. przy Konserwatorium Muz. w Warszawie, używając już wtedy nazwiska Krzemiński. W 1930 odbył kilkumiesięczną praktykę u M. Reinhardta w Berlinie połączoną z obserwacją działalności tamtejszych teatrów. Wróciwszy do Krakowa, zainicjował stworzenie Studia Młodych Aktorów pn. Studio 30 - Pierwsza Grupa Niezależnych. Zostało ono zamknięte przez władze miejskie z przyczyn politycznych w dniu próby generalnej pierwszej premiery. W 1930-35 był aktorem i później asystentem reżysera w T. im. Słowackiego (zaczął występować jeszcze jako słuchacz szkoły dram., na afiszach wymieniany w obsadach w 1932-34). Grał role epizodyczne takie, jak Szlachcic („Horsztyński"), Spiskowiec („Kordian"), brał też udział w lalkowych programach satyrycznych w Sali Saskiej (1933). W 1936-39 nie był związany na stałe z żadnym t. zaw., utrzymywał się z pracy literackiej. Już wcześniej zaczął reżyserować w zespołach młodzieżowych, m.in. TUR, w teatrze dla dzieci (w 1932 inaugurował działalność sceny dla dzieci w lokalu krak. Bagateli, wystawiając „Śluby milczenia") i t. Cricot (tu w 1938 wyreżyserował „Męża i żonę"). W 1933 na krak. Błoniach wystawiono jego sztukę „Jan III pod Wiedniem”. Tłumaczył dramaty, przygotowywał słuchowiska radiowe, adaptacje dla scen dram. i muz., pisał teksty estradowe, piosenki - także dla kabaretów warszawskich. Gdy wraz z grupą lewicowych pisarzy, po wypadkach w krak. Sempericie w marcu 1936, podpisał protest przeciw poczynaniom prasy, znalazł się na jej „czarnej liście”, nie dopuszczono go też do współpracy z radiem. Od września 1939 do września 1945 przebywał w Rumunii w obozach dla uchodźców w Bacau, Ocuele Mari, Baile Govora, Slatina-Olt. W Baile Govora był współzałożycielem pol. gimn., uczył w nim historii literatury polskiej. Po likwidacji szkoły brał udział w tajnym nauczaniu (m.in. uczył języka ang.), potem pracował jako szewc. Cały czas zajmował się organizacją pol. życia kulturalnego, wydawał konspiracyjną gazetkę. W Domu Pol. w Slatina-Olt wystawił własną „Szopkę krakowską” (6 I 1943). Do kraju powrócił w październiku 1945 i podjął pracę jako aktor i reżyser w T. Śląskim w Katowicach. Przygotował tu m.in. sztuki: „Krawiec w zamku”, „Papuga”, „Mąż i żona” (sam wcielił się w postać jednego z dyskutantów - Reżysera), „Kaprysy Marianny”, „Damy i huzary”. W 1947 przeniósł się do Krakowa, gdzie objął stanowisko reżysera T. Dramatycznych. Formalne uprawnienia reżyserskie uzyskał po egzaminie w Łodzi w 1948. W sez. 1949/50 w umowie miał wpisane również obowiązki aktora i zastępcy kier. artyst., ale zajmował się tylko reżyserią. Na scenie krak. oprócz „Męża i żony”, „Kaprysów Marianny” przygotował spektakle: „Płody edukacji” (Nagroda Państw. II st. za reżyserię, 1953), „Wesele Figara”, „Romans z wodewilu”, „Pies ogrodnika”, „Zwykły człowiek”, „Niespokojna starość”, „Wiśniowy sad”. W 1954 w sposób zasadniczy przyczynił się do wyodrębnienia samodzielnego zespołu Starego T. i od 1 IV do 30 IX był jego dyr. i kier. artyst., choć rezygnację z tego stanowiska złożył już 9 VI 1954. W zespole Starego T. pozostał jako reżyser, a od 1 X 1957 do końca sez. 1962/63 znów pełnił obowiązki dyr. i kier. artystycznego. W tym okresie wyreżyserował m.in. „Świętą Joannę”, „Dziką kaczkę”, „Śmierć komiwojażera”, „Śmierć gubernatora”, „Koriolana”. Po odwołaniu go z tego stanowiska, do końca życia był etatowym reżyserem T. im. Słowackiego, gdzie wystawił m.in. „Las”, „Urząd” (we własnej adaptacji), „Sprawę Oppenheimera”. Gościnnie współpracował m.in. z T. Polskim („Miesiąc na wsi”, 1955, „Balladyna”, 1965) i T. Dramatycznym („Urząd”, 1965) w Warszawie, z Operą Krakowską („Carmen”, 1965). Pod jego opieką powstało sześć spektakli dyplomowych krak. PWST (m.in. były realizowane w Barbakanie). Po wojnie K. powrócił do współpracy z radiem, opracowując i reżyserując w Krakowie słuchowiska i wodewile. Był autorem licznych adapt. teatr.: zmodernizował kilka librett operetkowych, m.in. „Życie paryskie”, „Girofle-Girofla”, opracował na nowo (czasem na kanwie utworów dram. tworzył musicale) „Krowoderskie zuchy” (nowy tytuł: „Romans z wodewilu"), „Złote niedole”, „Jaśnie Pan Nikt”, „Brata marnotrawnego” (z L.J. Kernem, wystawiany też jako „Lord z walizki” i „Mój brat marnotrawny"), adaptował sztuki dla dzieci („Jak w bajce” pt. „Król i marchewka”, „Jeszcze są na świecie baśnie"), w 1964 przygotował adapt. powieści „Urząd”, którą wystawiło kilka teatrów. Od 1949 zajmował się działalnością pedag.; w krak. PWST wykładał grę aktorską, później insc. i reżyserię. W 1957-62 był dziekanem wydz. reżyserii, w 1956 otrzymał tytuł docenta, 1964 prof. nadzwyczajnego.
Repertuar prac K. był b. zróżnicowany; nie stronił od sztuk rozrywkowych, komedii, klasyki, dużym uznaniem cieszyły się jego przedstawienia dramaturgii ros., chętnie zajmował się też współczesną twórczością, przygotowywał praprem. pisarzy pol., w latach sześćdziesiątych interesowała go dramaturgia amer. (np. „U kresu dnia"). Przedstawienia K. były zawsze starannie przygotowane, jako reżyser umiejętnie jednoczył wysiłek całego zespołu, nie kładąc tamy poszukiwaniom scenografów, dopomagając aktorom w stworzeniu interesujących ról. Prace K. dobrze mieściły się w podstawowym nurcie repertuarowym prowadzonego przez niego Starego T., wyznaczały jednocześnie jego poziom, potwierdzały zasadność takich sformułowań programowych dyr. teatru, jak: „Stary z nazwy, nowy z treści i formy inscenizacyjnej”, „chcemy formalnie eksperymentować służąc literaturze"; „klasyka oderwana od tradycjonalnego schematu, przewartościowana myślą inscenizatorską"; „nie godzimy się na opisowość reżyserską ani scenograficzną, ani na krótkotrwałą aluzyjność - przyjmujemy metaforę bez zacieśniania jej wymowy (cyt. za E. Orzechowskim). Dorobek jego sześcioletniej dyrekcji można zamknąć w formule starannie komponowanego eklektyzmu. Zasługą K. było zebranie w Starym T. utalentowanego zespołu aktorów, reżyserów i scenografów. Jako człowiek o zrównoważonym charakterze, umiejący zyskać sympatię otoczenia, pozbawiony tendencji dyktatorskich, dzięki swej kulturze, taktowi i autentycznym talentom organizatorskim skonsolidował zespół, stworzył program teatr., twórczo modyfikowany przez następców. Jego dyrekcja data początek kolejnej odnowie znaczenia Starego Teatru.

Władysław «Krzemiński» Wetzstein (ID: psb.14011.1)

Rodzice

śluby i dzieci, wnuki, i do prawnuków

Stryjowie lub wujowie oraz ciotki, i kuzynki

Najbliżsi sławni ludzie (wg kryterium PSB)

Uwagi