„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
KOZAK Czesław Jan (7 XI 1910 Kraków - 2 VII 1978 Kraków), śpiewakBył synem Mikołaja K., kolejarza, i Marii z Borków, mężem Janiny z Frankowskich. W 1931 zdał maturę w Seminarium Nauczycielskim im. Piramowicza w Krakowie, w 1934 ukończył tamże Instytut Muz., po czym kształcił się jeszcze u K. Kniaginina w konserwatorium Tow. Muzycznego. Od 1930 prowadził chóry amat., występował jako solista przed mikrofonami krak. rozgłośni radiowej. Debiutował 19 VI 1933 na scenie T. im. Słowackiego w operze „Faust” jako Wagner; w nast. latach sporadycznie tylko brał udział w spektaklach opery krak., pracował natomiast do 1939 jako nauczyciel szkół powszechnych, a potem w gimn. w Krakowie i w Wieliczce. Podczas okupacji niem. śpiewał w kawiarniach, na koncertach RGO i w przedstawieniach operowych organizowanych od marca 1944 w oficjalnym Krakowskim T. Powszechnym. Po wojnie został członkiem Krak. Zrzeszenia Artystów Operowych, którzy pod kier. K. Urbanowicza przygotowali prem. „Verbum nobile” (27 VI 1945) - śpiewał Marcina; brał też w sierpniu 1945 udział w prem. „Pajaców”. W sez. 1945/46 i 1946/47 był solistą T. Wielkiego w Poznaniu; śpiewał m.in. Macieja („Straszny dwór"), Marcelego („Cyganeria"), Alfia („Rycerskość wieśniacza"). W 1947 zaangażował się do Opery Śląskiej w Bytomiu, pozostał tam do 1975. Przejściowo (1 VI-31 XII 1952) pełnił funkcję wicedyr., a w sez. 1960/61-1972/73 pracę solisty łączył ze stanowiskiem asystenta reżysera. W Bytomiu obchodził 20 VI 1969 jubileusz czterdziestu lat pracy jako Miecznik („Straszny dwór"), 1 VII 1972 jubileusz dwudziestu pięciu lat pracy w Operze Śląskiej. Występował gościnnie w innych miastach, np. we Wrocławiu (1949), Warszawie (1958), Krakowie (1959). Jednocześnie wykładał w Szkole Baletowej w Sosnowcu. Był działaczem Pol. Tow. Turystyczno-Krajoznawczego, przewodnikiem górskim, członkiem Pol. Tow. Tatrzańskiego. Miał w swym dorobku ponad czterdzieści partii barytonowych. Do najlepszych należały: Car Dodon („Złoty kogucik"), Scarpia („Tosca"), Bartolo („Cyrulik sewilski"), tyt. w „Falstaffie”, Jago („Otello"), Miecznik („Straszny dwór), tyt. w „Rigoletcie”, Dżares („Paria"), Markiz Posa („Don Carlos"), Tonio („Pajace"), Renato („Bal maskowy"), Amonatro („Aida"), Hrabia Luna („Trubadur").
Czesław Jan Kozak
(ID: teatr.23381.1)
