Jan Marian «Janusz Warnecki» Kozłowski h. Jastrzębiec (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego)

„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:

WARNECKI Janusz, właśc. Jan Marian Kozłowski (2 VII 1895 Warszawa - 4 II 1970 Warszawa), aktor, reżyser, dyrektor teatru
Był synem Józefa Kozłowskiego, urzędnika, i Michaliny ze Świątkowskich, właścicielki magazynu krawieckiego, ojcem => Jadwigi Walewskiej, mężem aktorki Janiny W. z Rafalskich (ślub 17 VIII 1929), stryjem aktorki Ewy Kozłowskiej. Ukończył w 1914 gimn. ojców jezuitów w Chyrowie. Wybuch I wojny świat. zastał go na Podhalu; od jesieni 1914 występował jako recytator w sali Morskiego Oka w Zakopanem. W 1915-16 należał do zespołu pod kier. D. Baranowskiego, pocz. w Zakopanem (tu, jak podawał, debiutował 17 VIII 1915 jako Firułkes w „Małce Szwarcenkopf"), nast. grał wiele ról i epizodów w Tarnowie i objazdach Galicji. W tym czasie rozpoczął studia filoz. na Uniw. Jagiell.; występował dorywczo w krak. T. Ludowym i statystował w T. im. Słowackiego. W lecie 1917 był suflerem w zespole Polskiego T. Frontowego pod kier. W. Biegańskiego. Przesyłał wówczas korespondencje wojenne do krak. „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”. W lutym 1918 w zespole tarnowskiego T. Nowego pod kier. D. Baranowskiego występował w Rzeszowie. Na jesieni 1918 został zaangażowany przez R. Żelazowskiego (którego uważał za swojego nauczyciela) do T. Miejskiego we Lwowie; grał tam do 1921, m.in. takie role, jak: Edwin („Odludki i poeta"), Wacław („Zemsta"), Karzeł („Horsztyński"), tyt. w „Sułkowskim"; wyjeżdżał na gościnne występy do Przemyśla. Kontynuował studia na Uniw. Jana Kazimierza. Rozpoczął wtedy pracę pedag., ucząc deklamacji w konserwatorium Tow. Muz. i społeczną w Lwow. Gnieździe ZASP-u. Równocześnie (1918-20) służył w Wojsku Pol.; jako artylerzysta brał udział w obronie Lwowa. W 1921-26 był w Warszawie aktorem T. Polskiego i Małego. Od maja 1922 używał stale pseud. Warnecki. Występował też w innych t. warsz.: Elsynor (Plasfodor Mimęcki w „Pragmatystach”, prem. 29 XII 1921), Stańczyk (1922-24), Rococo (1923), Szkarłatna Maska (1925; tu zaczął reżyserować). Zagrał w Warszawie ok. czterdziestu ról, a wśród nich takie, jak: Kleant („Chory z urojenia"), Laertes („Hamlet"), Kamil Desmoulins („Danton"), Pigwa („Sen nocy letniej"). Dorywczo kontynuował studia na Uniw. Warszawskim. W 1925 upoważniony przez Zarząd Główny ZASP-u, rozpoczął współpracę z organizującym się wówczas PR jako reżyser i aktor. W sez. 1926/27 występował w Poznaniu w T. Nowym i wyreżyserował tam ok. dziesięciu prem. (m.in. „Sen nocy letniej”, „Króla”, „Pociąg widmo"), w sez. nast. w pozn. T. Polskim grał m.in. Gustawa-Konrada w „Dziadach”, reżyserował „Pana Damazego”. W 1928 zdał egzamin reżyserski przed komisją ZASP-u w Warszawie. W sez. 1928/29 był wprawdzie wymieniany w składzie zespołu warsz. T. Miejskich, ale na jesieni 1928 wziął udział w występach grupy aktorów pod kier. R. Gantkowskiego w Berlinie i na Śląsku (m.in. Bytom, Opole i Wrocław), a w grudniu t.r. reżyserował w warsz. T. Polskim własną sztukę dla dzieci „Cudowny pierścień”. Dopiero od stycznia 1929 występował i reżyserował w T. Nowym i Letnim; m. in. grał Marka („Adwokat i róże"); o roli tej pisał J. Lorentowicz: „artysta wybitnie inteligentny, dał postać żywą, niepokojącą, pełną żaru wewnętrznego”. W sez. 1929/30 nadal zaangażowany w warsz. T. Miejskich, reżyserował m.in. „Odprawę posłów greckich” (występował w roli Aleksandra), „Kochanków z Werony” (grał Romea); grał też m.in. Raleigha („Kres wędrówki") i rolę tyt. w „Głupim Jakubie”. Na jesieni 1930 wyjechał do Paryża z pierwszą grupą opracowującą pol. wersję filmów dźwiękowych, zorganizowaną przez R. Gantkowskiego. Po powrocie do Warszawy (wiosna 1931) reżyserował w t. Wesoły Wieczór; w teatrze tym (po reorganizacji pn. Wesołe Oko) sprawował kierownictwo artyst. od września 1931 do lutego 1932. We wrześniu 1932 zapowiadano objęcie przez W. oraz A. Nellego dyrekcji operetki przy ul. Bielańskiej, ale teatr ten nie został uruchomiony. W tym okresie współreżyserował filmy („Księżna łowicka”, 1932; „Każdemu wolno kochać”, 1933). W grudniu 1932 wystawił w warsz. T. Polskim swoją kolejną sztukę dla dzieci „Dwanaście godzin przygód”. Od pocz. 1933 pracował w T. Miejskich we Lwowie; reżyserował tu m.in. „Magię” i głośną „Fraulein Doktor”, którą powtórzył w czerwcu t.r. w T. Polskim w Warszawie, gdzie zaangażował się ponownie na sez. 1933/34 jako aktor i reżyser. W 1934-36 pracował na scenach TKKT; na wiosnę 1935 reżyserował gościnnie w warsz. t. Wielka Rewia, a w sez. 1935/36 w T. Polskim w Poznaniu. Nadal działał w ZASP-ie, kilkakrotnie (od 1929 jako sekretarz) wchodził w skład jego Zarządu Głównego; w 1936 na Zjeździe Nadzwyczajnym został wybrany do Naczelnej Rady Artystycznej. Publikował w „Scenie Polskiej”. W sez. 1936/37 był dyr. T. Letniego w Warszawie, 1937/38 dyr. T. Miejskich we Lwowie. W sez. 1938/39 był kier. artyst. t. Buffo w Warszawie; w lecie 1939 reżyserował w t. Tip-Top. Od nowego sez. miał objąć dyrekcję T. Miejskiego w Łodzi, ale uniemożliwił to wybuch wojny. Podczas okupacji niem. mieszkał w Warszawie, był członkiem Tajnej Rady Teatr. i wykładowcą konspiracyjnego PIST-u (od pocz. 1942). Pracował w cukierni „Napoleonka”, barze „Tempo” i kawiarni „U Aktorek”. W 1941 był aresztowany po zabójstwie I. Syma i więziony na Pawiaku. Walczył w powstaniu warszawskim. Po pobycie w obozie w Pruszkowie, wywieziony do Kasinki k. Mszany Dolnej, wystawił tam w końcu 1944 jasełka własnego układu „Nowy Rok bieży”. Na pocz. 1945 przybył do Krakowa i związał się jako aktor, reżyser i wykładowca Studia ze Starym T.; w sez. 1945/46 był jego kier. artyst., ale po decyzji o połączeniu Starego T. z T. im. Słowackiego odszedł. Wyjechał do Warszawy, gdzie (wraz z J. Tuwimem) zorganizował, otwarty w lutym 1947, T. Muzyczny Domu Wojska Pol. i był jego dyr. do końca sez. 1946/47. Na jesieni 1946 gościnnie grał i reżyserował w T. Śląskim w Katowicach, a w 1947 występował w warsz. T. Studio MO. W sez. 1947/48 był ponownie w Krakowie aktorem i reżyserem T. Dramatycznych; w lecie 1948 gościnnie reżyserował w T. Kameralnym Domu Żołnierza w Łodzi („Nieboszczyk pan Pic"). Od jesieni 1948 osiadł w Warszawie. Był aktorem i reżyserem T. Polskiego (sez. 1948/49), kier. artyst. T. Nowego (1949/50 i 1950/51). Gościnnie reżyserował na pocz. 1950 w T. im. Węgierki w Białymstoku („Maszeńka") i na jesieni t.r. w Bratysławie („Niemcy"). W sez. 1951/52, 1952/53 i w 1954 występował i reżyserował gościnnie w warsz. T. Polskim; w 1952 reżyserował „Konkurentów” w warsz. T. Nowym i w Białymstoku. Od 1 I 1954 do 31 III 1955 był kier. artyst. warsz. T. Syrena. Na jesieni 1955 wyjechał na czteromiesięczne tournee do Chin (jako reżyser Zespołu Pieśni i Tańca Wojska Polskiego). W 1956-61 był dyr. Teatru PR; często reżyserował słuchowiska i brał w nich udział. Na scenach teatr. pracował już tylko sporadycznie; w 1957 reżyserował dwie sztuki w warsz. T. Polskim, w 1959 w warsz. Operetce, w 1962 w T. im. Słowackiego w Krakowie i w T. Ludowym w Warszawie (ostatnia praca reżyserska na scenie: „Oszust oszukany, czyli Volpone"; prem. 16 III 1963). W 1960 amputacja nogi utrudniła mu stałą pracę w radiu i występy; mimo kalectwa podjął jednak współpracę z Teatrem TV i zagrał parę ważnych ról, m.in. Pisarza („Sędzia i jego kat"), Doktora („Kordian"), Starca („Milczenie morza") i najgłośniejszą - Starego aktora w „Mistrzu” (1965), za którą otrzymał międzynarodową nagrodę Prix Italia (1966). Kontynuował w Warszawie pracę pedag.: od 1953 uczył w Warsz. Szkole Baletowej, w 1956-65 był prof. zwyczajnym warsz. PWST. Od 1963 był czł. zasłużonym SPATiF-ZASP. Był laureatem Nagród Państwowych: w 1952 II st. za rolę Millera w „Intrydze i miłości” i za reż. „Króla i aktora"; w 1970 I st. (pośmiertnie). Napisał wspomnienia „Najdłuższy mój monolog”, wydane (ze skrótami) w Warszawie w 1971.
Inteligentny i pracowity, był dobrym organizatorem i sprawnym, cenionym aktorem i reżyserem. W 1. trzydziestych coraz częściej reżyserował, grał zwykle role w sztukach przez siebie wystawianych. J. Lorentowicz pisał, że „z programu swej pracy reżyserskiej ujawnił Warnecki dwie zasady: jak najbardziej zharmonizowana gra zespołowa i troska o wydobycie tonu zasadniczego całego utworu”. Podobnie wspominał go B. Dąbrowski: „Jako reżyser o wyraźnie realistycznym stylu pracy, był niezwykle staranny i wnikliwy w kontaktach z aktorami”. Ceniono go przed wojną za sprawną reżyserię gł. sztuk obyczajowo-psychologicznych i komedii, m.in. takich, jak: „Zalotnicy niebiescy” (grał Jastramba), „Ten i tamten” (grał Andrzeja Krosa), „Nadzieja” H. Bernsteina (grał Thierry Kellera), „Ludzie w bieli” (insc. warsz. powtarzał w Poznaniu i we Lwowie, grał Doktora Fergusona). O roli Andrzeja Savignolle („Janka") pisał T. Boy-Żeleński: „wyborną figurę francuskiego burżuja - w troistej transformacji - dał p. Warnecki, który zarazem jako reżyser wypieścił sztukę do ostatniego szczegółu”, a krytykujący go zazwyczaj A. Słonimski dodawał: „Pan Warnecki był dobry w scenie zupełnego zramolenia, które wynikało prawdopodobnie z reżyserowania prawie wszystkich sztuk wystawianych przez Teatr Mały”. Uważany był za specjalistę od wystawiania komedii muz. (przeróbek dokonywali dla niego J. Tuwim lub M. Hemar). Były to m.in. tak znane, jak: „Rozkoszna dziewczyna” (T. Polski, 1934), „przedstawienie wyborne”, „Warnecki czuwał nad tym, aby żaden moment nie był martwy, wszystko było tęgo i wesoło grane, nic nie było wypchane starymi operetkowymi kłakami” (Boy-Żeleński) i „Podwójna buchalteria” (T. Letni, 1936); a najgłośniejsze z nich to: „Żołnierz królowej Madagaskaru” (T. Letni 1936, Lwów 1938, Warszawa 1947 i 1954) oraz „Król włóczęgów” (Warszawa i Lwów 1937, Kraków 1949, Operetka warsz. 1959). „Zabłysnął przede wszystkim jako reżyser komediowy, umiejący doskonale punktować dialog, wydobywać pointy i dowcipy, konstruować sytuacje naturalne, a nieodparcie komiczne. Umiał też łączyć komediowość z sentymentem, tworzyć efekty trafiające do serca widzów, a jednocześnie pełne dobrego smaku” (E. Csató). Po wojnie brał najczęściej na swój warsztat komedie klasyczne: „Igraszki trafu i miłości” (Kraków, 1945), „Rozbitki” (Katowice, 1946), „Rewizor” (Kraków, 1947), „Volpone” (Warszawa, 1949), „Damy i huzary” (Warszawa, 1951), „Mizantrop” (Warszawa, 1954), „Wesołe kumoszki z Windsoru” (Kraków, 1962). Ze współczesnego pol. repertuaru wybierał sztuki historyczno-kostiumowe: „Powrót syna marnotrawnego” (Kraków, 1947), „Król i aktor”, „Polacy nie gęsi” (Warszawa 1952 i 1953). Prowadził, zgodnie ze swoją specjalnością, gł. teatry rozrywkowe. Jak pisał S. Marczak-Oborski „nieźle się spisał jako dyrektor T. Letniego TKKT"; we Lwowie „na ogół powtarzał swe sukcesy warszawskie”, „obejmował dyrekcję pełen najżywszych chęci”, ale wyjeżdżał „rozgoryczony”. Po wojnie dzielił z A. Pronaszką sukcesy pierwszego sez. krak. Starego T., a T. Nowy pod kier. W. był nie tylko lubianą przez publiczność, ale i artyst. wartościową sceną Warszawy. Był „dość nikłej postaci i małej urody, o cerze lekko piegowatej. Jakże inaczej wyglądał na scenie w charakteryzacji i kostiumie, zmieniając swój wygląd codzienny, obejście i ruchy”. „Warnecki był aktorem wszechstronnym, tworzącym łatwo wszelkie postacie sceniczne”, „przeobrażał się na scenie nie tylko zewnętrznie, ale obdarzał każdą z nich także prawdą i ciepłem wewnętrznym” (T. Kudliński). Największe sukcesy odnosił jako aktor po wojnie. Były to częściej niż poprzednio role dram., ale nie tylko. Grał m.in. w Krakowie: Hioba („Mąż doskonały"), Rodryga („Cyd"), Profesora Higginsa („Pigmalion"), a we własnej reż. Gastona („Pasażer bez bagażu") i głośną rolę Rembrandta („Powrót syna marnotrawnego"); w Warszawie m.in.: Millera („Intryga i miłość”, 1951), Doktora Szumana („Lalka” wg B. Prusa), Alcesta („Mizantrop"). Ostatnią rolą teatr. W. był Świadek w „Dochodzeniu” (T. Współczesny w Warszawie, prem. 6 VII 1966). „Teatr grał sztukę tylko 30 razy z powodu przeciągającej się choroby grającego jednego ze świadków Janusza Warneckiego, którego nie chciano zastąpić innym aktorem” (E. Axer).

Jan Marian «Janusz Warnecki» Kozłowski h. Jastrzębiec (ID: psb.32193.2)

Rodzice

śluby i dzieci, wnuki, i do prawnuków

Stryjowie lub wujowie oraz ciotki, i kuzynki

Najbliżsi sławni ludzie (wg kryterium PSB)

Uwagi