„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
NIŻYNSKA, Nieżeńska, Nijinska Bronisława, zamężna Singajewska (8 I 1891 Mińsk Litewski - 22 II 1972 Los Angeles), tancerka, choreografByła córką pol. tancerzy => Tomasza
N., i => Eleonory
N. z domu Berda, siostrą słynnego tancerza ros. Wacława
N., żoną tancerza ros. Singajewskiego. W 1908 ukończyła szkołę baletową w Petersburgu, została zaangażowana do T. Maryjskiego i pozostała w tym zespole do 1911. Już w 1910 uczestniczyła razem z bratem w zorganizowanym przez S. Diagilewa sez. w paryskim Theatre du Chatelet. W 1911-14 była solistką Ballets Russes S. Diagilewa; występowała m.in. jako Motyl („Karnawał"), Tancerka uliczna („Pietruszka"). Po wybuchu I wojny świat. wróciła do Petersburga (wówczas Piotrogrodu), gdzie debiutowała jako choreograf baletu „La Tabatiere”. W 1915-21 przebywała w Kijowie; prowadziła tam własną szkołę baletową i występowała w miejscowej operze. W 1920 wydała książkę „Szkoła ruchu. Teoria choreografii”. W 1921-24 ponownie należała do zespołu Diagilewa jako tancerka i choreograf. Opracowała choreografię m.in. do baletów: „Lis” (1922), „Wesele” (1923), „Les Biches” (1924). W 1925-27 współpracowała jako choreograf z Operą paryską i Teatro Colon w Buenos Aires. W sez. 1928/29 była choreografem w zespole Idy Rubinstein, wystawiła min. poematy choreograficzne z muz. M. Ravela: „Bolero” (1928) i „La Valse” (1929). W 1930-34 współpracowała z Operą Rosyjską w Paryżu. W 1932 zorganizowała własny zespół, dla którego opracowała m.in. balet na podstawie „Hamleta” (muz. F. Liszta, sama wykonywała rolę tyt.). Następnie współpracowała z Teatro Colon w Buenos Aires, Ballets Russes de Monte Carlo, zespołem A. Markovej i A. Dolina w Londynie. W czerwcu 1937 przybyła do Warszawy i objęła stanowisko baletmistrza i choreografa Pol. Baletu Reprezentacyjnego (sez, 1937/38). Przygotowała program występów w czasie Wystawy Paryskiej (prem. 1937; w programie; „Legenda krakowska” M. Kondrackiego, „Koncert E-moll” F. Chopina, „Pieśń o ziemi” R. Palestra), zdobywając Grand Prix w dziedzinie sztuki tanecznej, nast. wyjechała z zespołem na tournee po krajach europejskich; w kwietniu 1938 występowała z nim w Krakowie. W poł. 1938 osiadła w Los Angeles i otworzyła tam własną szkołę baletową; w dalszym ciągu współpracowała jako choreograf z różnymi zespołami baletowymi.
Opracowanym przez nią układom zarzucano niekiedy „intelektualizm” i „geometrycznośc”. „Klasyczka z wykształcenia - pisał jeden z cytowanych przez T. Wysocką recenzentów - usiłuje klasykę zdeformować, łamać jej linie, nadać jej kanciastość, często groteskowość. Ulega prądom kojarzącym taniec ze sportem”.
Bronisława Niżyńska
(ID: teatr.41564.1)
Zaloguj się
?1890-
