„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:
GAWLIKOWSKI Wiesław, właśc. Ludwik Pacholski (ok. 1890 -19 III 1933 Warszawa), aktorW 1910-12 uczył się w warsz. Szkole Aplikacyjnej i 9 VI 1912 na popisie szkolnym w T. Rozmaitości grał Szambelana („Ciotunia") i Jacka Sołoduchę („Miód kasztelański"). W sez. 1912/13 należał do zespołu t. w Lublinie, w 1913-14 występował w t. Miniatury w Warszawie. Podczas I wojny świat. występował w Warszawie na różnych scenach: w T. Artystycznym (14 XII 1914 - 20 IV 1915), w Dolinie Szwajcarskiej (lipiec 1915), w T. Ludowym przy ul. Oboźnej (sierpień 1915), w T. Nowoczesnym (5-17 VIII 1915), w T. Współczesnym (od 14 X do grudnia 1915), w t. Aquarium (od grudnia 1915 do stycznia 1916), w T. Powszechnym (styczeń 1916) i w t. Bi-Ba-Bo (18 III - 2 VIII 1916). Na sez. 1916/17 zaangażowany został do T. Polskiego w Warszawie, później występował w Kielcach, następnie znowu w Warszawie - w 1918 w t. Sfinks, a od 1919 w T. Małym. W sez. 1920/21 występował w T. Polskim w Łodzi, gdzie wyróżnił się w roli Tomasza Diofuriusza („Chory z urojenia"). Po powrocie do Warszawy występował w 1921-27 na scenie T. Polskiego i Małego oraz krótko w 1925 w t. Szkarłatna Maska. Od sez. 1927/28 do zgonu grał stale w T. Miejskich (gł. na scenie T. Narodowego; także w T. Nowym i T. Letnim). W ciągu dwudziestoletniej działalności scen. zdobył wysoką rangę w rolach charakterystycznych, choć wiele z nich było tylko znakomicie odtwarzanymi epizodami. W. Zawistowski napisał o nim, że był „odtwórcą ludzi, którzy na scenie zajmują mało miejsca"; „jego genre to biedny, szary człowieczek dnia powszedniego, człowiek ulicy, sutereny i poddasza, ubrany ubogo, mówiący szeptem lub głosem monotonnym, bezbarwny, wypłowiały, uśmiechnięty bezradnie, pokorny, cichy, bezimienny”. Takie postaci G. potrafił opromieniać dobrocią i trochę smutnym humorem, grać je z niezwykłą wyrazistością i prostotą. Do kreacji zaliczano jego Kaleba w „Świerszczu za kominem” (wg zgodnej opinii krytyki był najlepszym odtwórcą tej roli w Polsce), a także: Ignacego („Wielki człowiek do małych interesów"), Łykalskiego („Majster i czeladnik"), Chrisa („Anna Christie") i Trucharda („Szalony dzień"). Inne ważniejsze role: Ferdyszczenko („Idiota"), Hołysz („Wyzwolenie"), Głodniak („Sen nocy letniej"), Artemiew („Żywy trup"), Doktor Muller („Wielki Don Juan"), Agent („Adwokat i róże"), Pabiarżyn („Wiera Mircewa"), Profesor („Fortepian"), Makrot („Noc listopadowa"). Wg J. Lorentowicza w rolach charakterystyczno-komicznych „plastyczność figury wydobywał za pomocą środków niezmiernie dyskretnych, takich jednak, że widz otrzymywał sugestię czegoś niesamowitego, nie tylko śmiesznego, ale i dziwacznego”. Był także cenionym aktorem filmu pol., występował m.in. w „Iwonce” (1925), „Trędowatej” (1926), „Tajemnicy starego rodu” (1928), „Urodzie życia” (1930).
Ludwik Wiesław Pacholski
(ID: teatr.34309.1)
