„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:
FISZER Gustaw (2 VIII 1847 Rzeszów - 10 I 1911 Lwów), aktorBył synem poborcy podatkowego (wedle innych źródeł nauczyciela gimnazjum). Pochodził z rodziny niem., ale spolszczonej; matka mówiła po polsku i F. uważał się zawsze za Polaka. Jako uczeń wziął udział w powstaniu styczniowym wraz z kolegami szkolnymi: K. Podwyszyńskim, E. Webersfeldem i M. Zboińskim. Uczestniczył m.in. w bitwach pod Stefankowem, Ostrowcem i pod Rzeczniowem, gdzie został ranny. Gimn. ukończył w Preszowie w Słowacji. Po powrocie do kraju w 1867 zaangażował się do zespołu J. Bendy i K. Łobojki w Rzeszowie. Potem należał kolejno do zespołów K. Łobojki, P. Woźniakowskiego, G. Zimajera, M. Stengla oraz L. Nowakowskiego. 2 II 1868 został zaangażowany do t. krakowskiego. W Krakowie występował do lipca 1872, m.in. w roli Doktora („Konfederaci barscy"), Harpagona („Skąpiec"), Wistowskiego („Grube ryby"), Kapki („Odludki i poeta") i Jenialkiewicza („Wielki człowiek do małych interesów"). S. Koźmian pisał o nim w tym czasie: „Natura obdarzyła p. Fiszera talentem niepospolitym, radzilibyśmy mu pielęgnować ten dar, uprawiać go studiami i zwrócić uwagę na głos, potrzebujący siły i wyrobienia”. W czerwcu 1871 wystąpił gościnnie w Warszawie w roli Kapki („Odludki i poeta"). We wrześniu 1872 przeniósł się do t. lwow., gdzie wystąpił po raz pierwszy 11 X w roli Harpagona („Skąpiec"). We Lwowie grał. m.in. Kaspra („Nikt mnie nie zna"), Argana („Chory z urojenia"), Kapelana („Damy i huzary"), Ślaza („Lilla Weneda"), Organistę („Zaczarowane koło"). „Przybył poprzedzany sławą zdolnego artysty i wstępnym bojem zdobył sobie sympatię publiczności” (S. Pepłowski). „Lekka, pełna temperamentu gra artysty, najkorzystniej objawiała się w komedii albo w farsie francuskiej. Mniej korzystnie wypadały próby talentu artysty w zakresie ról ściśle charakterystycznych, wymagających podkładu uczucia, lub w rolach intrygantów i czarnych charakterów, gdzie brakło mu siły”. F. był świetnym odtwórcą ról Moliera i Fredry oraz typów żydowskich (np. Arendarz - „Emigracja chłopska”, Faktor - „Febris aurea”, Bankier - „Złe ziarno"). Od 21 IX do 30 XII 1880 występował w t. krak., w lipcu 1882 w zespole A. Łukowicza w Petersburgu. Wracając z Petersburga w końcu października zatrzymał się w Warszawie do początków listopada. Wystąpił gościnnie w WTR grając: Harpagona („Skąpiec"), Colombeta („Mąż na wsi"), Caussade'a („Nasi najserdeczniejsi") i Hubiczka („Teatr amatorski"). W 1883 wrócił do t. lwow., który porzucił we wrześniu 1885 udając się na prowincję. Występował również w dużych miastach: w Warszawie (1887,1891), we Lwowie (1889), w Krakowie (1891). Na występach recytował opowiadania, nowele oraz wygłaszał monologi, posługując się przy tym charakteryzacją i kostiumem; w t. charakteryzacji prawie nie używał (w repertuarze miał ok. trzydziestu monologów, w których bohaterami były popularne w Galicji postacie z ludu). Najpopularniejsze postacie stworzone przez F.: Josel Rajszower - afiszer z Brodów, Hersz Bałaguła - furman żydowski, Pan Śniadankiewicz, prof. Kałamarzewski. W 1892 zawarł z t. lwow. umowę na roczne występy, potem znowu grał na prowincji. Ponownie został zaangażowany do t. lwow. w 1898; ustąpił stąd w październiku 1902. W 1903 występował gościnnie w Warszawie. Do zespołu t. lwow. należał znowu w sez. 1906/07. 8 IV 1907 obchodził tam jubileusz czterdziestolecia pracy scen.: zagrał wówczas rolę Radosta („Śluby panieńskie"). W ostatnich latach życia występował na popołudniowych przedstawieniach dla młodzieży, gł. w repertuarze molierowskim i fredrowskim. W 1908 występował w tzw. T. Dziesięciu Miast, m.in. w Złoczowie, Brodach i Tarnopolu. Po raz ostatni wystąpił 7 I 1911 grając Pana Jowialskiego („Pan Jowialski"). Napisał kilka sztuk, m.in. „Jana Kilińskiego"; niektóre z nich wystawiano w t. lwow., np. „Kri-kri” w 1876, a „Kroplę atramentu” w 1879; pisał również felietony do „Gazety Lwowskiej”, „Tygodnika Literackiego” i „Kuriera Warszawskiego”. W 1898 podczas pobytu w szpitalu napisał dla „Gazety Lwowskiej” trzy artykuły o t. lwow. wydane później w książce „Ze szpitalnej celi” (Lwów, 1898).
Gustaw Fiszer
(ID: psb.5693.1)
