„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
WILAMOWSKI Kazimierz, właśc. K. Antoni Knobelsdorf (23 III 1896 Nowy Dwór na Polesiu - 27 XII 1978 Warszawa), aktor, reżyserBył synem Franciszka Knobelsdorfa, oficjalisty dworskiego, i Felicji ze Szpiganowiczów, mężem aktorki Marii Seroczyńskiej; pod koniec życia ożenił się z Barbarą z Jóźwiaków, 1° v. Leszczewską. W 1916-18 służył w wojsku ros., od 1918 w wojsku pol. (od maja 1920 podporucznik). W 1921 kształcił się w Warsz. Szkole Dram.; w 1923 ukończył Oddział Dram. przy Konserwatorium Muzycznym. W sez. 1923/24 został przyjęty do zespołu Reduty i występował (pod nazwiskiem Knobelsdorf) m.in. jako Adolf („Dom otwarty") i Lażansky („Turoń"). Na sez. 1924/25 zaangażował się wraz z grupą redutowców do T. im. Słowackiego w Krakowie, gdzie grał m.in. Gastona („Prawo pocałunku"), Jaśka („Zaczarowane koło"), Niła („Mieszczanie"). Następnie wrócił do Reduty i w sez. 1925/26 występował w Wilnie i objazdach, m.in. w rolach: Przełęckiego („Uciekła mi przepióreczka”, dublował J. Osterwę), Gospodarza („Wesele"), Muleja („Książę Niezłomny"). W sez. 1926/27 był aktorem T. Miejskich we Lwowie. W 1927, wraz z grupą aktorów Reduty pod kier. E. Wiercińskiego, przeniósł się do T. Nowego w Poznaniu, od sez. 1928/29 ponownie występował w wil. Reducie. Na sez. 1930/31 (po raz pierwszy pod nazwiskiem Wilamowski) zaangażował się do T. Miejskiego w Lublinie; w maju 1931 występował (znów jako Knobelsdorf) w T. Ateneum w Warszawie, a w lecie t.r. (jako W.) w warsz. t. Kometa. Pseudonimu używał już do końca życia. W sez. 1931/32-1934/35 był aktorem T. Miejskiego w Bydgoszczy, gdzie w 1934 reżyserował kilka przedstawień. W sez. 1935/36 należał do warsz. zespołu Instytutu Reduty; nast., do wybuchu II wojny świat., występował w T. Polskim i Małym w Warszawie. Od 1936 brał udział w audycjach PR. Podczas okupacji niem. grywał w jawnych t. warsz.: Złoty Ul, Nowości i Komedia (tu też reżyserował); brał również udział w tajnych przedstawieniach „Męża i żony” w reż. S. Daczyńskiego. W 1945 należał do zespołu T. Miejskiego w Łodzi, reżyserował inaug. przedstawienie „Partyzanta” w T. Powszechnym (maj 1945) i był wykładowcą Studia Dramatycznego przy T. Miejskim. W lecie 1945 wygłosił referat na ogólnopol. zjeździe pedagogów teatralnych. W sez. 1945/46 wrócił do Warszawy do T. Polskiego, ale na sez. nast. zaangażował się do Miejskich T. Dramatycznych. W sez. 1947/48 i 1948/49 był ponownie w Łodzi; grał w T. Wojska Pol., wykładał w PWST. Od 1949 do listopada 1951 występował w T. Współczesnym w Warszawie. W tym okresie grał gościnnie kilka ról w T. Powszechnym w Łodzi. Od grudnia 1951 do końca sez. 1955/56 był w T. Powszechnym w Warszawie, w sez. 1956/57 i 1957/58 w warsz. T. Ludowym (gdzie grał też już w marcu 1956). Od sez. 1958/59 należał do zespołu T. Polskiego w Warszawie; tu 23 XI 1973 obchodził jubileusz pięćdziesięciu lat pracy artystycznej. W 1975 przeszedł na emeryturę, ale w 1976 grał jeszcze Szeryfa hrabstwa w „Marii Stuart” F. Schillera. Od 1953 wystąpił w ok. dwudziestu filmach pol., m.in. grał Stalina w „Żołnierzu zwycięstwa”. Był jednym z autorów wspomnień umieszczonych w zbiorze „O zespole Reduty 1919-1939”, Warszawa 1970; tłumaczył teksty K.S. Stanisławskiego.
Słusznego wzrostu, mocno zbudowany, przystojny, obdarzony w młodości dużym temperamentem scen., był aktorem rzetelnym, mającym w swym dorobku wiele liczących się ról. W t. bydgoskim cieszył się już opinią „aktora wysokiej klasy"; grał m.in. Szczęsnego („Horsztyński"), Poetę („Wesele"), Posę („Don Carlos"). Uchodził za ucznia J. Osterwy. W Reducie zwrócił uwagę recenzentów jako Strełkow („Tamten”,1928) i przede wszystkim jako „pełen skupionej powagi i szlachetnego umiaru” (A. Słonimski) Mak-Yks w „Pierścieniu wielkiej damy” (1936); wg B. Korzeniewskiego „miarą wysiłku włożonego w przygotowanie aktorów był dojrzały występ Wilamowskiego” w tej roli. W warsz. T. Polskim grał m.in.: Mikołaja Kopernika („Cezar i człowiek") „dając mu ujmującą prostotę geniuszu” (T. Boy-Żeleński) i „wiele skupionej powagi i żarliwości” (A. Słonimski); Księcia Henryka Edwarda („Mała Dorrit") „objawiając się z nieznanej dotąd strony humoru i młodości” (Boy); Jerzego Fanniga („Asmodeusz") „łącząc przyjemną powierzchowność ze staranną interpretacją swej roli” (J. Parandowski) i Charmidesa („Obrona Ksantypy"). Po wojnie grał min.: Gospodarza w „Weselu”, które także reżyserował (1946), Goduna („Przełom"), Bezsiemionowa („Mieszczanie"), Profesora Trubnikowa („Obcy cień"), Adwokata Despeaux („Proces” K. Berwińskiej), Orgona („Dożywocie"), Pastora Mandersa („Upiory"), Pantalone („Sługa dwóch panów"), Wincentego Krasińskiego („Noc listopadowa"), Wiktora („Irydion").
Kazimierz Antoni Knobelsdorf
(ID: teatr.10245.1)
