„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
ŁADOSIÓWNA Irena, zamężna Klejer (24 VIII 1905 Lublin - 7 V 1976 Warszawa), aktorka, reżyser, kierownik artystycznyByła córką Czesława
Wiśniewskiego właśc. Ładosia (zob. t. 1), i Jadwigi Marii Wiśniewskiej (zob. t. 1), żoną - Józefa
Klejera (ślub 13 IX 1939 w Lublinie). Od najmłodszych lat statystowała w rolach dzieci na scenie t. lwow., uczyła się w szkole baletowej i występowała jako tancerka. Po ukończeniu w 1919 kursów scen. H. Cepnika we Lwowie, zadebiutowała w T. Miejskim, życzliwie przyjęta w roli Klary w „Ślubach panieńskich” (8 V 1920). W lwow. T. Miejskich grała do 1930; brała udział w gościnnych występach w innych miastach, np. w Przemyślu i Stanisławowie (1927). Recenzenci pisali o jej szczerości, wdzięku, harmonijnej grze. Równocześnie kontynuowała naukę w Seminarium Nauczycielskim, w którym jako eksternistka zdała maturę w 1926. Rozpoczęła również pracę lit. i dziennikarską, publikując w prasie felietony i nowele. Była też autorką powieści teatr.-film. „Otylia Sewera” (Złoczów 1930). W sez. 1930/31 grała w kierowanym przez W.
Siemaszkową T. Popularnym im. Bogusławskiego w Poznaniu; tu zaczęła reżyserować. W maju 1931 była w zespole Tow. Dramatycznego pod kier. K. Wojciechowskiego w Płocku, w 1931-33 występowała w T. Miejskich w Wilnie, gdzie zajmowała się także reżyserią. W 1933-37 była aktorką, reżyserem i kier. artyst. objazdowego T. Pokucko-Podolskiego z siedzibą w Stanisławowie, w którym wystawiała własne sztuki, np. „Królową śniegu” wg Andersena, „Królewnę z Lisieux”. W 1937-39 była aktorką i reżyserem T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu, brała udział w występach gościnnych tego t. w Gdańsku. Na pocz. sez. 1939/40 grała w T. Miejskim w Lublinie; tu spędziła lata wojny. Podczas okupacji niem. pracowała jako kelnerka w kawiarni „U Aktorów”, prowadziła tajne kursy teatr.; wraz z mężem przygotowała konspiracyjne przedstawienie „Moralności pani Dulskiej” (grała Dulską), wykonane także publicznie 12 VIII 1944. Od 26 VII do 28 X 1944 była kier. artyst. T. Zespołu Aktorskiego w Lublinie, którego dyr. był J.
Klejer. Po wcieleniu zespołu do T. Wojska Pol. występowała z tym teatrem w Krakowie, nast. od 15 II 1945 do 1947 była aktorką i reżyserem w T. Miejskim w Lublinie, współzałożycielką i wykładowcą studia dram. przy tym teatrze, w 1946/47 jego dyr.; równocześnie prowadziła kursy dykcji na Katolickim Uniw. Lubelskim. W 1946 wyreżyserowała w Lublinie m.in. własną sztukę „Weryfikacja”, która wywołała wiele dyskusji. Po przeniesieniu się do Warszawy należała do zespołów: Miejskich T. Dramatycznych (1947-49), T. Narodowego (1949-51), Ateneum (1951-57). W sez. 1957/58 nie miała stałego etatu, a od sez. 1958/59 do 1 VIII 1971, kiedy przeszła na emeryturę, była aktorką T. Komedia. Po wojnie grywała niewiele, dużo reżyserowała w teatrach całej Polski. Współpracowała z T. Powszechnym w Warszawie (1950), teatrami: w Jeleniej Górze (1949-51 i 1961), Bielsku-Białej (1953), Zielonej Górze (1954, 1956), Bydgoszczy (1954, 1960, 1961), Białymstoku (1956, 1958, sez. 1967/68), T. Powszechnym w Łodzi (1957-59), T. Ziemi Mazowieckiej (1960, 1963), teatrami: w Olsztynie (1961), Częstochowie (1962), Szczecinie (1963), Rzeszowie (1965).
Miała w swoim repertuarze ok. trzystu ról zagranych w większości przed wybuchem wojny. Grała Melę, Hankę i Dulską („Moralność pani Dulskiej"), kilkakrotnie powtarzała Rachelę („Wesele"), w przedstawieniu T. Wojska Pol. zagrała w tej sztuce Radczynię. Inne role: Helena („Grube ryby"). Panna pisząca na maszynie („To, co najważniejsze"), Maria („Myśl"), Pasierbica („Sześć postaci scenicznych w poszukiwaniu autora"), Irena („Ponad śnieg bielszym się stanę"), Maria Stuart w dramacie J. Słowackiego, Eliza („Pigmalion"), Maria („Nowa Dalila"), Dziadówka („Miłosierdzie"); po wojnie: Fiokła („Ożenek"), Żelazna („Panna Maliczewska"), Dolores („Yerma"), Orgonowa („Damy i huzary"), i ostatnia rola - Matka Staszka („Boso, ale w ostrogach”, styczeń 1971). Była typem reżysera-pedagoga. Reżyserowała ok. dwustu przedstawień, m.in. „Pannę Maliczewską” (kilkakrotnie), „Moralność pani Dulskiej”, „Ich czworo”, „Majątek albo imię”, „Śluby panieńskie”, „Fircyka w zalotach”, „Czarującą szewcową”, „Sobótki”, „Lato” T. Rittnera, „Fedrę”, „Marię Stuart” J. Słowackiego. Wiele pracowała społecznie; była przewodniczącą Komisji Likwidacyjnej ZASP-u w 1950, opiekunką schroniska w Skolimowie, członkiem Komisji Kwalifikacyjnej i Głównego Sądu Koleżeńskiego SPATiF-u. Dawała bezpłatne koncerty recytatorskie. Spisywała anegdoty teatr., część z nich wykorzystał A. Grzymała-Siedlecki w „Świecie aktorskim moich czasów”.
Irena Ładoś
(ID: teatr.10475.1)
Zaloguj się
człowiek teatru
1868-1910
