„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
MARTINI Janina Jadwiga, właśc. J.J. Mikołajczyk, zamężna Borowska (2 VI 1907 Kraków - 16 V 1980 Warszawa), aktorkaByła córką Józefa Mikołajczyka, urzędnika Uniw. Jagiell., i Józefy z Martiniaków, nauczycielki, żoną => Karola Borowskiego (ślub w 1947). Podawane po II wojnie świat. (także w akcie zgonu) data i miejsce urodzenia (2 VI 1915 Lwów) nie są prawdziwe. Rozpoczęła naukę tańca w szkole T. Wysockiej, ale wkrótce porzuciła szkołę; przygotowywała się do zawodu aktorki pod kier. K. Borowskiego i W. Horzycy. W czerwcu 1929 zdała egzamin ZASP-u. W sez. 1929/30 występowała w T. Miejskim w Łodzi; w sez. 1930/31 w T. Miejskim w Bydgoszczy, gdzie pozostała w zrzeszeniu aktorów na sez. nast., choć w listopadzie 1931 grała w T. Małym w Warszawie, a od lutego 1932 w T. Miejskich we Lwowie. W t. lwow. pracowała do sez. 1935/36 i z ich zespołem występowała m.in. w Krakowie (lipiec 1933 i 1934) i Przemyślu (marzec 1935). W styczniu 1934 zagrała gościnnie w T. Małym w Warszawie. W sez. 1936/37 i 1937/38 występowała w warsz. T. Letnim. W sez. 1938/39 była aktorką T. im. Wyspiańskiego w Katowicach. Podczas okupacji niem. pracowała jako kelnerka w Warszawie, w 1942 była więziona. W 1944 lub na pocz. 1945 znalazła się w Lublinie, gdzie występowała w radiu, a od wiosny 1945 i w sez. 1945/46 w T. Miejskim. Równocześnie, od grudnia 1945 rozpoczęła współpracę z t. poznańskimi; w sez. 1946/47 występowała w T. Nowym i Polskim. W tych latach brała też udział w objazdach, np. z przygotowanym w Poznaniu przedstawieniem „Świt, dzień i noc” (z A. Dzwonkowskim). Od sez. 1947/48 była w zespole Miejskich T. Dramatycznych w Warszawie, od 1949 T. Powszechnego, a od 1969 T. Narodowego. W pot. 1. pięćdziesiątych ukończyła historię sztuki na Uniw. Warszawskim. Od 1 I 1976 przeszła na emeryturę.
Była obdarzona scen. urodą w typie południowym, temperamentem i wdziękiem, czasem zbyt eksponowanym. W 1. trzydziestych grała role komediowych amantek, a także liryczno-dramatyczne. Szczególnie często obsadzana w t. lwow. za dyrekcji W. Horzycy, występowała tam m.in. jako: Ola („Szczęście od jutra"), Kleopatra („Cezar i Kleopatra"), Michasia („Michasia i jej matka"), Isia („Wesele"), „Fanny” (tyt.), Jadzia („Mój kochany głuptasek"), Zośka („Przeprowadzka"), Orcio („Nie-Boska komedia"), Gerti („Trafika pani generałowej"). Głośnym jej sukcesem była Manuela („Dziewczęta w mundurkach"). W t. warsz. grała m.in. Zosię („Ten i tamten") i Anielę („Ćwiartka papieru"), w Katowicach Helenę („Żabusia") i Solange („Lato w Nohant"). Po II wojnie świat., a zwłaszcza w 1. pięćdziesiątych, występowała rzadko, ale były to z reguły duże role: Ona („Freuda teoria snów"), Tekla („Wąsy i peruka"), Zuzanna („Wesele Figara"), Antosia („Chory z urojenia"), Lola („Strzały na ulicy Długiej"), Larissa („Panna bez posagu"), Królowa („Hamlet") i tyt. w „Mirandolinie”. W tej ostatniej roli chwalono ją w 1952 i podczas gościnnych występów w Lublinie w 1954, za precyzję wykonania, uwodzicielski wdzięk i ludowy temperament, w 1960 zaś, podczas gościnnych występów w T. im. Jaracza w Łodzi, tę samą rolę uznano za pomyłkę obsadową, ponieważ „chłodna, wyważona dystynkcja aktorki, operującej zresztą dobrą techniką, pozbawiła sztukę niezbędnej ludowej werwy” (S. Kaszyński).
Janina Jadwiga Martini-Mikołajczyk
(ID: teatr.13941.1)
