„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
DRABIK Stanisław Jan (9 IX 1900 Kraków - 20 I 1971 Kraków), śpiewak, aktor, reżyser, dyrektor teatruBył synem Michała D., strażaka, i Reginy z Rumianów, mężem Heleny z domu Przebinda, 2° v. Skulińskiej. Ukończył szkołę średnią i szkołę śpiewu S. Bursy w Krakowie. W 1917-18 odbywał służbę wojskową w armii austriackiej. Po raz pierwszy wystąpił 31 VIII 1919 w roli Górala - przewodnika chóru („Halka") w T. Wielkim w Poznaniu. Właściwym jego debiutem była partia Jontka („Halka"), śpiewana 17 I 1920 w tym teatrze. Powtarzał ją potem wielokrotnie na różnych scenach w kraju i za granicą. W czerwcu 1920, wg „Kuriera Warszawskiego”, „wyjechał na dalsze studia do Włoch”, ale już w lipcu i sierpniu t.r. występował w Krak. Tow. Operowym. W zespole opery pozn. pozostał do końca sez. 1921/22. We wrześniu i październiku 1922 występował gościnnie w T. Wielkim w Warszawie w partiach Jontka, Turiddu („Rycerskość wieśniacza") i Pinkertona („Madame Butterfly"); zaangażowany do zespołu, śpiewał jeszcze niewielką partię Śpiewaka („Kawaler srebrnej róży") i wysoko cenioną przez krytykę partię Rudolfa („Cyganeria"). W tym czasie pobierał pryw. lekcje u I.
Dygasa. W kwietniu 1923 występował gościnnie w T. Wielkim w Wilnie (partia tyt. w „Fauście”, Almaviva w „Cyruliku sewilskim"). Od sez. 1923/24 przeniósł się do Lwowa i został zaangażowany do T. Wielkiego, w którym pozostał także w sez. 1924/25; śpiewał m.in. Księcia Leopolda („Żydówka"), Almavivę („Cyrulik sewilski"), Jontka („Halka"). Latem 1924 z zespołem opery lwow. występował w Krakowie. W maju 1925 odniósł we Lwowie duży sukces w partii tyt. w operze „Casanova”. W sez. 1925/26 i 1926/27 należał do zespołu operowego T. Polskiego w Katowicach; śpiewał m.in. Cavaradossiego („Tosca"), Stefana („Straszny dwór"), Jontka („Pomsta Jontkowa"). W grudniu 1925 i styczniu 1926 występował gościnnie we Lwowie, w listopadzie t.r. w warsz. T. Wielkim (partia tyt. w operze „Kuglarz"), a w grudniu 1927 w Operze Narodowej w Zagrzebiu. W tym czasie (1926-27) dwukrotnie wyjeżdżał do Mediolanu pogłębiać umiejętności wokalne. W sez. 1928/29-1930/31 należał ponownie do zespołu T. Wielkiego w Poznaniu; powtarzał tam swoje dawne partie i śpiewał nowe, np. Chopina („Chopin"), Andrzeja („Mazepa” P. Czajkowskiego), Ruggiera („Jaskółka"), Kazimierza („Hrabina"), Fernanda („Faworyta"). Po zawieszeniu działalności przez operę pozn., wyjechał do Jugosławii. Od sez. 1931/32 śpiewał w Operze Królewskiej w Belgradzie; wprowadził do jej repertuaru dzieła pol. - „Casanovę” (prem. 25 IV 1932, debiut reżyserski D.) i „Halkę” (11 XI 1933), którą wystawił także w Zagrzebiu (20 II 1934). Opracował kilka nowych partii, które wykonywał w języku serbskim: Hermana („Dama pikowa"), Heroda („Salome") i Eleazara („Żydówka"); przyniosły mu one uznanie krytyki i popularność wśród publiczności. W kraju występował tylko gościnnie, m.in. w styczniu 1935 i wiosną 1936 w T. Wielkim w Poznaniu. Od jesieni 1936 wrócił na stałe do Poznania i w zespole opery pozostał do końca sez. 1937/38. Od 1 IX 1938 występował gościnnie w lwow. T. Wielkim (śpiewał Stefana - „Straszny dwór"), a wiosną 1939 w Zagrzebiu, Nowym Sadzie i Sarajewie. Od sez. 1939/40 miał objąć dyrekcję opery lwowskiej. Okupację niem. spędził w Krakowie; uczestniczył w koncertach organizowanych przez RGO. Od 1941 kierował jawnym zespołem operowym, przygotowującym przeciętnie jedno przedstawienie na miesiąc; reżyserował przedstawienie „Halki” (prem. 25 XI 1944), inaugurujące działalność Volkstheater. Od marca 1945 organizował zespół operowy we Wrocławiu; w prem. „Halki” w swojej insc. (8 IX 1945) śpiewał partię Jontka. Przez dwa pierwsze sez. (1945/46 i 1946/47) był dyr. Opery Dolnośląskiej; reżyserował „Cyrulika sewilskiego”, „Madame Butterfly” i „Straszny dwór”. W 1947-49 prowadził we Wrocławiu amat. operę robotniczą (wystawiono „Flisa"). W sez. 1949/50 pracował jako aktor we wrocł. T. Młodego Widza (grał rolę Szeryfa w sztuce „Głęboko sięgają korzenie"). W sez. 1950/51 przygotowywał wokalnie aktorów występujących w przedstawieniu „Jak wam się podoba” (T. Polski, insc. E. Wiercińskiego). Od października 1951 do października 1952 pełnił funkcję kier. artyst. Opery we Wrocławiu. Reżyserował wówczas m.in. „Cyrulika sewilskiego”, „Flisa” i „Cyganerię”. Na pocz. 1953 przeniósł się do Krakowa. Od poł. 1954 kierował operą robotniczą przy miejscowym Woj. DK. Współpracował także z T. im. Słowackiego; przygotował wokalnie aktorów do przedstawienia „Kaukaskiego kredowego koła”. W 1958 reżyserował w Operze wrocł. „Carmen” i „Fra Diavolo”. Tamże 2 XII t.r. obchodził (z opóźnieniem) jubileusz trzydziestopięciolecia pracy artystycznej. W sez. 1959/60-1961/62 pracował jako reżyser w krak. T. Muzycznym (scena operowa). Zaliczano go do najlepszych tenorów okresu międzywojennego. Jego głos „z metalicznym blaskiem” miał rozległą, wyrównaną skalę, był raczej lekki, nie dramatyczny. Dysponował doskonałą techniką oddechową. W późniejszym okresie kariery, równie wysoko jak walory głosowe, ceniono jego aktorstwo. Dużą wagę przywiązywał do charakteryzacji i kostiumu. Według cytowanej przez T. Świtałę recenzji, D. jako Herman („Dama pikowa"), „nastroił swoją partię na ton wysokiej ekspresywności, zgłębił ją dramatycznie i był chwilami niesamowity, gwałtowny w kontrastach, to wybuchający obłędnymi porywami, to przeciwstawiający im przejmujące piana i mezzavoce. Dźwięk i ruch tworzyły jedną nierozdzielną całość, przemyślaną, przekomponowaną i objawioną z groźnym realizmem”. W programie z okazji jubileuszu D., L.
Kydryński przytoczył rec. z „Dziennika Poznańskiego” dotyczącą partii Jontka: „Śpiew jego tętnił pełnią naturalnego natężenia, żywą siłą dźwięku, miał bogatą skalę czysto modulowanych fal głosowych. Była to kreacja rasowego śpiewaka i aktora”. Miał w repertuarze ok. pięćdziesięciu ważnych partii operowych. Inscenizował ponad czterdzieści oper. Występował z wieloma słynnymi gwiazdami operowymi. Propagował muzykę pol. za granicą.
Stanisław Jan Drabik
(ID: teatr.14203.1)
