„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
GALEWSKI Józef (10 lub 16 III 1882 Warszawa - 2 X 1966 Skolimów k. Warszawy), scenografBył synem Wawrzyńca G., obywatela ziemskiego, i Zofii z Górskich, mężem Marii Kryłowskiej (ślub 25 VI lub VII 1912 w Warszawie), ojcem Geny (Eugenii)
G., zamężnej Wittlin, scenografa. Po ukończeniu w Warszawie sześciu klas szkoły realnej, od maja 1897 był uczniem w dekoratorni WTR pod kier. K. Klopfera (pozostawał tu do 1904). Od września 1898 uczył się w wieczorowej szkole rysunku i perspektywy przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, od 1901 w Szkole Rysunkowej, później uczęszczał na wieczorowe kursy architektury przy Instytucie Politechnicznym. Do 1905 nie wykonywał w teatrze prac samodzielnych, jedynie praktykował; po latach wspominał: „Praca u Klopfera była ciężka a polegała głównie na wykonywaniu czynności pomocniczych, rozcieraniu farb itd.”. Pierwszą własną dek. wykonał w lipcu 1905 do wodewilu „Ach, to Zakopane” dla warsz. t. Renaissance i odtąd rozpoczął samodzielną pracę na warsz. scenach. W 1905-06 współpracował też z t. amat. Kółka Dram. Handlowców. W 1906 pracował dla warsz. T. Letniego, 1906-07 dla zespołu J.
Myszkowskiego (m.in. dek. do przedstawień wystawianych w Lublinie, Kijowie, Odessie), w 1907 dla t. Wodewil w Warszawie. Od 1907 do 1917 był stałym dekoratorem warsz. T. Małego oraz współpracował z powstałą przy nim Wolną Sceną B. Gorczyńskiego (1910 - dek. m.in. do „Przebudzenia się wiosny”, „Meleagra"). Robił także w tym czasie dek. dla innych teatrów w Warszawie: Wielkiego (1908 - „Madame Butterfly”, 1909 - „Thais"), Rozmaitości (1910 - „Fryderyk Wielki”, wg szkiców M. Dienstla), Zjednoczonego (1912), Współczesnego (sez. 1915/16). Współpracował ze scenami w Łodzi: teatrem pod dyr. A.
Zelwerowicza (w końcu 1908 - dek. do „Irydiona”, w lutym 1910 - „Ryszarda III") oraz T. Popularnym (na zamówienie jego dyrekcji wykonał na pocz. sez. 1910/11 kilka dek., m.in. do inaugurującej tę scenę Królowej Jadwigi). W 1917-18 był dekoratorem warsz. t. Czarny Kot, a także Sfinks i Argus, w pocz. 1919 t. Mozaika i Miraż (marzec). W okresie międzywojennym nadal pracował w Warszawie. Od kwietnia 1919 związał się z nowo powstałym t. Qui Pro Quo i był jego głównym dekoratorem aż do ostatecznego zamknięcia kabaretu w kwietniu 1932. Prócz stałej pracy w Qui Pro Quo, projektował dek. dla innych scen, m.in. dla t. letniego w Dolinie Szwajcarskiej (1919), t. Miraż (wrzesień 1919, sierpień, wrzesień 1920); później dla t. operetkowych: Wodewil (od września 1921), T. Nowy (od listopada 1921), Nowości (sez. 1922/23 - „Amerykanka”, „Bajadera”, 1923/24 - m.in. „Żółty kaftan”, „Frasquita”, 1924/25 - „Clo-Clo”, „Perły Kleopatry"), dla t. rewiowego Eldorado (sez. 1925/26), t. Operetka-Wodewil (1926 - „Cnotliwa Zuzanna"), kabaretu Wesoły Ul w ogródku Bagatela (lipiec 1928), Operetki Reprezentacyjnej (jesień 1929), Operetki Warszawskiej (sez. 1930/31), T. Nowości (1931 - „Fiołek z Montmartre'u"); dla Opery Objazdowej pod dyr. T. Wierzbickiego zaprojektował dek. do „Halki”, „Strasznego dworu” i „Carmen”. Współpracował również w tym okresie z t. dram.: Komedia (sez. 1922/23), Niezależnym pod kier. A. Marka (krytykowana scenografia do sztuki Witkacego „Mister Price, czyli Bzik tropikalny”, 2 VII 1926),
Ćwiklińskiej i
Fertnera („Ten pierwszy”, 1927 - dek. G. oraz E. Mucharskiej), ze scenami pod dyr. K.
Adwentowicza - jego zespołem objazdowym (1927) i T. Kameralnym (1932). Poza Warszawą projektował m.in scenografię „Ptaka” dla T. Miejskiego w Lublinie (1924). W okresie 1932-39 był dekoratorem niemal wszystkich działających w stolicy rewii i kabaretów, m.in. teatrów: Wesołe Oko, Morskie Oko (1932, 1933), Praskie Oko (1933), Banda, Rex (1933), Hollywood, Cyganeria, Stara Banda, Cyrulik Warszawski (sez. 1937/38); w 1935-38 najczęściej współpracował z t. Wielka Rewia (m.in. w 1938 wraz z córką opracował tu scenografię do „Rozwódki"), w 1939 - z t. Ali Baba. Od 7 XI 1936 przez pięć miesięcy prowadził, wraz z M.
Berezowską, dział dekoratorski kabaretu pn. Teatr 13 rzędów. Opracował też w tym czasie scenografię do „Chorego z urojenia” (czerwiec 1935, T. Aktora w Warszawie), „Halki” (wrzesień 1935, Opera Górska w Zakopanem). W 1935-37 współpracował z Baletem Polskim F.
Parnella (projektował kostiumy dla zespołu oraz dek. do wieczorów baletowych, np. podczas jego występów w Gdańsku i Sopocie w 1937). W okresie międzywojennym kilkakrotnie wyjeżdżał do Paryża, Wiednia, Berlina. W czasie okupacji niem. był w Warszawie dekoratorem w t. jawnych: Nowości (pocz. Scala), Kometa, Figaro, Komedia (1941-42) i Rozmaitości Jar (1943^44). Po wojnie pracował w Łodzi; najpierw w T. Miniatur Syrena (od lipca 1945), nast. w Komedii Muzycznej Lutnia, gdzie od maja 1946 do końca 1950 wraz z E.
Grajewskim opracował scenografię większości wystawianych tam operetek; w 1946-47 projektował też kostiumy dla Polskiego Baletu F. Parnella. Jednocześnie w sez. 1948/49 był scenografem T. Osa (z J.M.
Szancerem - „Porwanie Sabinek”, E.
Grajewskim - „Jadzia wdowa"; sam wystawił „Peppinę”, „Krawca w zamku"), a w 1947-49 współpracował z T. Żydowskim w Łodzi. W 1950 z E. Grajewskim opracował scenografię trzech operetek dla T. Muzycznego w Lublinie. Od 1951 nadal w Łodzi, pracował w Połączonych T. Muzycznych, gdzie wraz z córką wystawił m.in. „Krainę uśmiechu” (1951, 1953), „Domek trzech dziewcząt” (1952). Ostatnią pracą G. w teatrze (również z udziałem córki) był wystawiony w marcu 1956 w łódź. T. Muzycznym „Czar walca”. Po 1958 zamieszkał w Schronisku Artystów Weteranów Scen Pol. w Skolimowie. Dwukrotnie obchodził jubileusze: 25 V 1928 w t. Qui Pro Quo z okazji trzydziestolecia pracy artyst., a 25 III 1956 w warsz. SPATiF-ie z okazji, jak pisano, „Stu lat pracy artystycznej” - „55 lat w teatrze i 45 lat w filmie”. Był jednym z pierwszych dekoratorów filmu pol., z którym współpracował przy realizowaniu ponad 80 obrazów już od 1907; od pierwszych filmów, takich jak: „Antek cwaniak” (1910), „Meir Ezofowicz”, „Sędziowie” (1911), „Niebezpieczny kochanek” (1912), przez całe dwudziestolecie międzywojenne, aż do „Kościuszki pod Racławicami” i „Parady Warszawy” (1937). Po II wojnie świat, również był współautorem scenografii kilkunastu filmów pol. w okresie 1946-55 - od „Dwóch godzin” i „Zakazanych piosenek” do „Pokolenia”.
Wydał wspomnienia pt. „Warszawa zapamiętana” (Warszawa 1961); napisał także obszerne pamiętniki (kilkanaście tek), obejmujące jego wspomnienia teatr, od 1897 i film. od 1907 (rękopis i maszynopis w IS PAN w Warszawie).
Reprezentant tradycyjnej, realistycznej scenografii, był artystą malarzem i rzemieślnikiem w najlepszym tego słowa znaczeniu i, jak pisał J. Jurandot, „w swoim stylu mistrzem nad mistrze”. Szczególnie ceniony był jako wieloletni dekorator t. Qui Pro Quo za „pomysłowość, dobry smak i wyćwiczoną technikę” („Świat"). Projektował i malował dek. nie tylko niezwykle starannie, ale i szybko; na scenach warsz. teatrzyków odtwarzał egzotyczną scenerię dalekich mórz i tropikalnych krajów, ale też dbał o to, by publiczność zobaczyła swój świat: fragm. warsz. ulicy, uczęszczaną restaurację, zakopiański pensjonat. Według K. Krakowskiego „Przysłowiowa perspektywa dekoracyjna Galewskiego pogłębia i poszerza, jakby za dotknięciem różdżki czarodziejskiej, szczupłą przestrzeń sceniczną Qui Pro Quo. Aleje Ujazdowskie, Łazienki, mosty na Wiśle, malowane z pocztówkową dokładnością, stwarzają publiczności iluzję, że to co prawda w miniaturze, ale ich kochana Warszawa. Józef Galewski jest bez wątpienia jednym z współtwórców wielkiego i bezpośredniego kontaktu artystycznego kochanej, starej budy z widzem”.
Odznaczał się doskonałą pamięcią wzrokową, co po latach pozwoliło mu malować z pamięci duże fragm. dawnej Warszawy.
Józef Galewski
(ID: teatr.16462.1)
Zaloguj się ca 1901- |
![[podgląd]](/img/metrskan/4733080.jpg){kind=link}
