„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
JASIUKIEWICZ Stanisław (14 V 1921 Postawy na Wileńszczyźnie - 27 VI 1973 Warszawa), aktorBył synem Jana J. i Michaliny z Sienkiewiczów, mężem Zofii
Komorowskiej, aktorki (ślub 1951 we Wrocławiu). W 1928-39 uczęszczał do szkoły w Postawach. Po wybuchu II wojny świat. zgłosił się na ochotnika do armii pol. i brał udział w kampanii wrześniowej. Po powrocie do domu wstąpił do dziewiątej klasy ros. szkoły średniej, którą ukończył w 1941. Po zajęciu Wileńszczyzny przez wojska niem. w 1941 pracował kolejno jako: malarz szyldów, robotnik, urzędnik w magistracie. W okresie tym działał również w konspiracji. Od stycznia 1944 walczył w IV Brygadzie Partyzanckiej AK. Po wkroczeniu Armii Czerwonej został zmobilizowany i wcielony do zapasowego pułku piechoty na terenie ZSRR (Kaługa). W styczniu 1946 powrócił do kraju i zamieszkał w Toruniu. Podjął tam studia na Wydz. Sztuk Pięknych Uniw. Mikołaja Kopernika. Występował równocześnie przez jeden sez. w T. Domu Żołnierza, gdzie debiutował (5 X 1946) jako Jan („Śluby panieńskie") i na scenie tej zagrał kilka ról. W 1947-49 studiował na Wydz. Aktorskim PWST w Łodzi. W dyplomowym przedstawieniu absolwentów wystąpił jako Oleg Koszewoj („Młoda Gwardia"). Jesienią 1949 został zaangażowany do T. Dramatycznych we Wrocławiu. Debiutem zaw. J. była rola Griniowa („Moskiewski charakter”, 26 XI 1949). Obsadzany pocz. przede wszystkim w rolach amantów, jak np. Ryszard („Henryk VI na łowach"), Kleant („Skąpiec"), Nielkin („Małżeństwo Kreczyńskiego"), wykazał nowe możliwości w życzliwie przyjętych, tak odmiennych rolach, jak: Platon Kreczet („Chirurg”, 1953), Armando („Bieg do Fragala”, 1953), Juliusz Fuczik („Wkrótce zakwitną kasztany”, 1954). Jesienią 1955 zagrał z wielkim sukcesem Gustawa-Konrada w „Dziadach” w T. Polskim w Warszawie i od tej chwili związał się z tą sceną do końca życia.
W okresie warsz. przeważały role z repertuaru romantycznego; najważniejsze z nich to: Henryk Dar-nley („Maria Stuart” J. Słowackiego, 1958), Zbigniew („Mazepa”, 1958), Ksiądz Negri („Beatrix Cenci”, 1959), Margrabia Posa („Don Karlos”, 1960), Semenko („Sen srebrny Salomei”, 1963), powtórzenie roli Gustawa-Konrada (1963), Von Kalb („Intryga i miłość”, 1969). Chętnie podejmował się również interpretacji postaci charakterystycznych, komediowych a nawet groteskowych: Wielki Książę Konstanty („Noc listopadowa”, 1960), Poeta („Wesele”, 1961), Dymitr („Bracia Karamazow”, 1963), Melchior Abłoputo („Oni”, 1966), Król („Król Czwarty”, 1966), Zawilec („Sułkowski”, 1968), Nozdriew („Martwe dusze”, 1969), Szambelan Kawalerski („Ciotunia”, 1970). Ostatnią rolą, którą zagrał w T. Polskim był Szmaga w „Niewinnych winowajcach” (16 X 1971). W 1972-73 uczestniczył tylko w próbach. Choroba nie pozwoliła mu wystąpić już na scenie w sztukach: „Klik-klak” i „Uczeń diabła”. W Warszawie zagrał łącznie czterdzieści sześć ról (nie licząc występów estradowych i wieczorów poetyckich). Z Wrocławiem łączyła się „sceniczna młodość” J., z Warszawą „sceniczna dojrzałość”. W filmie debiutował w roli żołnierza radzieckiego („Miasto nieujarzmione”, 1950). Z wielu jego ról film. wyróżniono: Gąbińskiego („Celuloza"), Konrada Guderskiego („Wolne miasto"), Stefana Ziarno („Ostatni strzał"), Ulricha von Jungingena („Krzyżacy"), majora „Dziadka” („Dzień oczyszczenia"), Władysława Tarkowskiego („W pustyni i w puszczy"), przeora Kordeckiego („Potop"). Dwa ostatnie filmy wyświetlono już po jego śmierci. Występował również w filmach telewizyjnych, m.in. jako Stanisław Kos-"Weset” w serialu „Czterej pancerni i pies”, gen. Fister („Stawka większa niż życie"), gen. Rudenko („Epilog norymberski").
Był popularnym aktorem telewizyjnym. Po brawurowo odegranym w 1956 Delfinie Karolu w „Skowronku” J. Anouilha (rola scen. i telewizyjna równocześnie), interpretował postacie zarówno ze sztuk poetyckich, realistycznych, jak też z repertuaru sensacyjnego (liczne Kobry). Zagrał ponad sześćdziesiąt ról telewizyjnych, do ważniejszych należały: Holofernes (Judyta), Siergiej („Irkucka historia"), rola tyt. w „Fauście”, Izquierdo („Montserrat"), Tietieriew („Mieszczanie"). Występował często także w t. radiowym. Aktor dużego formatu, wszechstronny, o dużej rozpiętości środków wyrazu, zajął wybitną pozycję artyst. wśród swoich rówieśników. J. Kott pisał o nim m.in.: „Jasiukiewicz jest dla mnie jednym z najbardziej interesujących aktorów swojego pokolenia. Łączy coraz doskonalsze rzemiosło z wrażliwością i żywą inteligencją”. Sprzyjające warunki zewnętrzne: dźwięczny głos, przystojna twarz, pełne wyrazu duże, głęboko osadzone oczy, szlachetna sylwetka - w połączeniu z trafnym wyczuciem epoki i umiejętnością przekazania wewnętrznego żaru, napięcia, tragizmu - predestynowały go do ról romantycznych, w których porywał siłą dram. i dynamizmem (najgłośniejsze: Gustaw-Konrad, Posa). Środkami pełnymi ekspresji posługiwał się również i w niektórych rolach komicznych, np. znakomity, parodystyczny Abłoputo czy Szambelan Kawalerski. Potrafił jednak być także bardzo dyskretny, powściągliwy, stonowany, finezyjnie wydobywając zarówno akcenty humoru, ironii, poezji, jak i złożoność skomplikowanej psychiki (np. Delfin Karol, Król Czwarty, Dymitr, Poeta). Świetnie prowadził dialog, łatwo nawiązywał kontakt z partnerem, uwiarygodniał przeżycia, zręcznie przerzucał się z jednej tonacji w drugą: od skupienia, ascezy, opanowania emocji do otwartej eksplozji utajonych pasji. Owa dwoistość stała się znamienną cechą jego dojrzałego aktorstwa. Był aktorem o dużej samowiedzy i samokontroli. W pracy artyst. cenił intelekt. Tworzył sylwetki bogate, wielowymiarowe, czasem niedopowiedziane, niedookreślone i przez to właśnie prawdziwe i fascynujące. Łączył umiejętność operowania współczesnymi środkami wyrazu z tradycją estetyki pol. sceny. Miał wiele ważnych osiągnięć w zakresie ról charakterystycznych i komediowych. W pamięci widzów zapisał się jako wybitny kontynuator pol. aktorstwa romantycznego. Duże walory moralne - koleżeńska, otwarta, społeczna postawa, poważny stosunek do zawodu, osobisty urok sprawiały, że był powszechnie ceniony i lubiany zarówno w środowisku artyst. jak i przez publiczność.
Ś.P.
STANISŁAW
JASIUKIEWICZ
AKTOR
14.V.1921 - 27.VI.1973
Stanisław Jasiukiewicz
(ID: teatr.2367.1)
