„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
MAGNUSZEWSKI Eugeniusz (1891 Warszawa - początek 1944), aktor, reżyserBył pierwszym mężem => Janiny
Morskiej z Czyżewskich. Od 1909 uczęszczał do Szkoły Aplikacyjnej w Warszawie. Po jej ukończeniu, w 1910 debiutował w Warszawie na scenach T. Rozmaitości i Letniego, a wkrótce zaangażował się do T. Popularnego w Łodzi (1910-12). W tym okresie zapewne poślubił J. Morską. W lecie 1912 grał w warsz. t. Bagatela, po czym wrócił do Łodzi i w sez. 1912/13 grał w T. Polskim, latem 1913 w Ciechocinku, w sez. 1913/14, wg własnej relacji, w T. Polskim w Warszawie, jesienią 1914 w warsz. T. dla Wszystkich; nast. występował w Rosji: w T. Polskim w Petersburgu (zima 1914), T. Polskim w Odessie (lato 1915). Po powrocie do Warszawy był aktorem T. Ludowego przy ul. Karowej (1915-16). W sez. 1916/17 grał w T. Polskim w Łodzi, 1917 w zespole S. Lubicz-Sarnowskiej, m.in. w Płocku i Kielcach. W 1918-21 należał do zespołu T. Powszechnego w Krakowie i występował z nim gościnnie w Cieszynie (grudzień 1918, listopad 1919, luty 1921). Grał wówczas m.in. Adolfa („Dom otwarty"), Lola Gapiszewskiego („Piękna żonka"), Albina („Śluby panieńskie"), Wacka („Wicek i Wacek"), Jakuba („Alzacja"). W sez. 1921/22 występował pocz. w T. im. Słowackiego w Krakowie, lecz już w końcu 1921 przeszedł do zespołu T. Miejskiego w Sosnowcu, gdzie odniósł sukces jako reżyser i wykonawca głównej roli w sztuce „Obowiązek, czyli Szpieg Francji”. W sez. 1922/23 zaangażował się do T. Komedia w Warszawie i z zespołem tego teatru grał gościnnie m.in. w Sosnowcu, Częstochowie, Włocławku, Inowrocławiu, Płocku (marzec 1923), Zamościu, Zwierzyńcu, Radomiu, Kaliszu i Płocku (kwiecień 1923), zaś w czerwcu i lipcu 1923 uczestniczył w objeździe zespołu K. Adwentowicza m.in. w Ciechocinku i Włocławku. W 1923-25 grał w T. Miejskim i Letnim w Łodzi, w sez. 1925/26 ponownie w T. im. Słowackiego w Krakowie, 1926/27 w T. Zjednoczonych w Warszawie. O dalszej jego działalności brak informacji, wiadomo tylko, że w 1933-35 występował w T. Polskim, a w sez. 1938/39 - T. Narodowym w Warszawie. Według relacji J. Morskiej zginął w czasie wojny, rozstrzelany razem z ich synem przez Niemców. Niektóre jego role: Rozenkranc („Hamlet"), Żegota („Dziady"), Kasper („Wesele"), Perlik („Kościuszko pod Racławicami"), Faryzeusz („Judasz z Kariothu"), Fegier („Dom osaczony"), Weigert („Prokurator Hallers"), Reżyser („Kiki"). Według A. Sikorskiego w pocz. okresie grał „role wszelkiego pokroju amantów, przede wszystkim liryczno-dramatycznych”, później - wszelkie charakterystyczne. Zarzucano mu „nerwowość gry, brak skoncentrowania, nadużywanie gestykulacji” („Wiadomości Ciechocińskie"), zaś H. Małkowska określiła go jako „totumfackiego epizodziarza, zajmującego się organizacją przedstawień, afiszami, wynajęciem sali, hoteli”.
Eugeniusz Magnuszewski
(ID: teatr.40427.1)
