„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
ŁUSZCZEWSKI Juliusz Kazimierz (12 IV 1892 Lwów - 27 XII 1971 Warszawa), aktorBył synem Karola Ł., rzeźbiarza, i Franciszki z domu Wacławek, bratem Leona
Łuszczewskiego (zob. t. 1), mężem aktorki i suflerki, Marii z
Różańskich. Ukończył gimnazjum oraz szkołę dram. M.
Przybyłowicza w Krakowie (1910). Wcześniej, 25 IX 1909 zadebiutował na scenie krak. T. Ludowego rolą Krzysia Gąsienicy („Bunt Napierskiego"). Po ukończeniu szkoły, na sez. 1910/11 został zaangażowany przez E. Majdrowicza do teatru w Sosnowcu. Już w lipcu 1910 uczestniczył w występach zespołu sosnowieckiego w Busku. W 1913 brał udział w przedstawieniach T. Syndykatu Dziennikarzy Krak. pod dyr. T. Konczyńskiego w Krakowie, nast. w 1914 i w sez. 1914/15 występował w krak. T. Ludowym. Ponieważ w okresie tym działał równocześnie w Krakowie Leon Ł., niektóre informacje mogą być przypisane niesłusznie któremuś z braci. Jesienią 1915 Juliusz Ł. został powołany do służby wojskowej. W okresie międzywojennym grał m.in. w T. Polskim w Poznaniu (sez. 1922/23), T. Miejskim w Lublinie (1923-25), T. Nowym w Poznaniu (1925-27), T. Miejskim w Bydgoszczy (sez. 1927/28), T. Polskim i T. Małym w Warszawie (1928-30). Następnie był w zespole S.
Jaracza w T. Ateneum (1930-32, 1935-39), a także w Nowej Komedii (sez. 1933/34) i T. Aktora (1934/35). W sez. 1932/33 grał też krótko w T. Artystów. Z zespołem Jaracza występował gościnnie m.in. w Łodzi (1933, 1935), Poznaniu (1934, 1935, 1937), Krakowie (1935, 1937). Do najlepszych jego ról zaliczano wówczas przede wszystkim komediowe. Wśród nich Papkina („Zemsta"), o którym w 1930 W. Brumer pisał: „Artyści zazwyczaj grali bufona i kłamcę, ale nie byli żywym Papkinem. Otóż Łuszczewski jako Papkin był bufonem, był blagierem. Nie grał on wyimaginowanej postaci, lecz był tą postacią. Jego wzruszenie w ostatnim akcie nie było sztuczne. Stworzył żywego człowieka i dlatego w jego Papkina wierzyło się. I na tym polega wielka wartość kreacji tego utalentowanego, mało w Warszawie znanego artysty”. Według K. Wierzyńskiego „błysnął doskonale opracowaną rolą” Pana Biegunki („Chory z urojenia"), „bardzo dobrze opracował i zagrał” Fouche („Madame Sans Gene"), Lisiewicza („Pan Geldhab"), Rotmistrza („Damy i huzary"), a także Kleanta („Świętoszek"), Telesfora („Dom otwarty"), Boguckiego („Panna Maliczewska"); zagrał też Robespierre'a („Śmierć Dantona"), ale roli nie udźwignął. Również mniejsze, czy wręcz epizodyczne role Ł. nie pozostawały nie zauważone; m.in. Migdalskiego („Firma"), Wojewodę („Rodzina"), Urzędnika („Płaszcz") Wierzyński określał jako „pierwszorzędne, wyborne"; podobnie wg Brumera „bardzo dobrze odegrał rolę chciwego Księżyny w „Bolesławie Śmiałym”, Urbana („Przedmieście"), Pułkownika („Senat szaleńców"), a w roli de Bervilla („Pan Brotonneau") „paradnie trafił w styl Flersowskiego zbankrutowanego arystokraty” (Boy). W okresie okupacji niem. brał udział w przedstawieniach jawnych t. warsz.: Komedia, Bohema, Nowości, Miniatury oraz Krak. T. Powszechnego. Wystąpił w antypolskim filmie niem. „Heimkehr”. Po wojnie stale grał w Warszawie; w 1945 został zaangażowany do zespołu Miejskich T. Dramatycznych i do 1947 występował na scenie T. Powszechnego. W 1947 za działalność w czasie wojny został zawieszony w prawach członka ZASP-u. Od 1 VI 1950 aż do 1 III 1970 występował znowu w T. Powszechnym. Obchodził tu 11 VI 1960 jubileusz pięćdziesięciolecia pracy artyst. jako Książę Bołkoński („Wojna i pokój"). Od 1 III 1970 do końca życia należał do zespołu T. Narodowego. Najważniejsze jego role w okresie powojennym, to m.in.: Domenico Soriano („Filomena Marturano"), Doktor Stockman („Wróg ludu"), Łatka („Dożywocie"), Markiz („Mirandolina"), Szambelan („Marysia i Napoleon"), Jan Zrzęda („Zrzędność i przekora"), Marmieładow („Zbrodnia i kara"), Poloniusz („Hamlet"). W okresie międzywojennym i po wojnie występował w filmach.
Juliusz Kazimierz Łuszczewski
(ID: teatr.4209.1)
![[podgląd]](/img/metrskan/3107622.jpg){kind=link}
