„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:
CORNOBIS Józef Karol (28 VI 1880 Krągola pow. Konin - 1939 lub po maju 1940), aktor, reżyser, dyr. teatruBył synem Leona C. i Karoliny z Czarnieckich. Po ukończeniu gimn. realnego i kursów dram. zaczął występować w 1898 w Rypinie w zespole Cz. Wiśniewskiego. Z kolei występował w 1899 w t. Odeon w Warszawie, w 1900 i 1905 w Lublinie, w 1905 w Sosnowcu w zespole J. Puchniewskiego, latem 1907 i w czerwcu 1908 w zespole F. Felińskiego w Ciechocinku; poza tym: w Tomaszowie Rawskim (marzec 1908), w Kaliszu w zespole J. Zakrzewskiego (od września tego roku), w warsz. t. Renaissance (lato 1911). W 1912 został zaangażowany do t. wil., z którym w 1913 występował w Petersburgu; w 1913 występował także w warsz. t. Bi-Ba-Bo, a od jesieni t.r. w T. Miejskim w Płocku; w 1915-17 w T. Polskim w Moskwie, w 1917 w T. Polskim w Kijowie. W 1918 wrócił do kraju i występował w Warszawie: najpierw w T. im. Staszica, następnie w 1919-21 w T. Miraż (tu także reżyserował); z kolei przeniósł się do Wilna, gdzie w 1921-23 występował w T. Polskim i Powszechnym oraz był głównym reżyserem T. Powszechnego; w sez. 1923/24 i 1924/25 występował i reżyserował w T. Miejskim w Bydgoszczy, a w sez. 1925/26 kierował tamtejszym T. Popularnym; w sez. 1926/27 i 1927/28 należał do zespołu T. Reduta, w sez. 1928/29 występował w T. Miejskim w Lublinie; od 1929 do 1934 pracował jako aktor i reżyser w T. Miejskim w Toruniu (tu też w sez. 1933/34 był dyr. teatru; wiele także reżyserował, m.in. „Pygmaliona”, „Sędziów” i fragmenty „Nocy listopadowej"). W Toruniu 20 II 1932 obchodził spóźniony jubileusz trzydziestolecia pracy scen. w roli Łatki („Dożywocie"). W 1934-36 występował okresowo w T. Polskim w Warszawie, w 1936 w Instytucie Reduty i w objazdowym zespole Reduty, w sez. 1936/37 występował i reżyserował w T. Miejskim w Sosnowcu, w sez. 1937/38 w T. Małopolskim im. Moniuszki w Stanisławowie, w sez. 1938/39 w T. Miejskim w Częstochowie. Czas i okoliczności jego śmierci nie są dobrze znane - wg jednej wersji został zastrzelony w 1939 w Toruniu, a wg innej zmarł w obozie w Oświęcimiu.
W początkach swej kariery scen. mimo niedobrych warunków zewnętrznych (niski wzrost, grube rysy, krótki wzrok) grał nawet Zbigniewa („Mazepa” J. Słowackiego) czy Księcia Reichstadtu („Orlątko"), ale właściwym jego emploi stały się role charakterystyczne, przede wszystkim w dramatach, w których mógł zademonstrować doskonale opanowaną umiejętność charakteryzowania się. Grał m.in. Poloniusza („Hamlet"), Horna („Tamten"), Sobolewskiego („Dziady"), Wielkiego Księcia Konstantego („Kordian"), Filipa II („Don Carlos"), Szambelana („Głupi Jakub"), Jagona („Otello"), Smugonia („Uciekła mi przepióreczka"), Ołtarzewskiego („Grochowy wieniec").
Józef Karol Cornobis
(ID: teatr.46488.1)
