„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
ROSZKOWSKI Czesław (3 X 1908 Zambrów - 3 IV 1978 Warszawa), aktorBył synem Henryka i Henryki R., mężem Janiny z Wojdaków. Ukończył sześć klas gimn. klasycznego w Toruniu. Według jego własnych informacji w 1928 zdał eksternistyczny egzamin aktorski ZASP-u i w 1928-32 występował w zespołach objazdowych działających na Kresach Wschodnich (m.in. w Zdołbunowie). Następnie był w T. im. Słowackiego w Krakowie! (1932-34), T. Wołyńskim w Łucku (1933-35), T. Miejskim w Sosnowcu (1935-36) i w Katowicach (1936-37). W 1937-39 prowadził w Białymstoku objazdowy t. Błękitna Maska. W okresie II wojny świat. pracował jako robotnik w tartaku. Powyższej wiadomości o jego działalności aktorskiej nie znajdują potwierdzenia w dostępnych materiałach; w wymienionych teatrach nie występował aktor o nazwisku Roszkowski; możliwe, że R. używał wtedy nieznanego pseudonimu. Po wojnie, do końca życia, występował w Warszawie: w sez. 1944/45 w T. m.st. Warszawy, w 1945-49 w Miejskich T. Dramatycznych, 1949-50 w eksperymentalno-dydaktycznym T. Młodych; nast. w T. Ateneum (1951-53), Powszechnym (1953-61), Syrena (sez. 1961/62), Klasycznym (1962-72), Studio (1972-74) i Rozmaitości (1974-78).
Pierwszą jego rolą powojenną był w 1944 Łykalski („Majster i czeladnik"). Wspominając go z tego okresu S. Mrozińska pisała: „Drobny, szczupły Czesław Roszkowski, cichy i skromny, zawsze taki, jakby go wcale nie było”. W latach nast. grał najczęściej role epizodyczne i drugoplanowe takie, jak: Ślusarz („Przeprowadzka"), Franciszek („Dom otwarty"), Grześ („Damy i huzary"), Stary Marynarz („Żeglarz"), Majster („Milionerka"), Paria „Carajo” („Suchy kraj"), Sergiej Kuźmicz („Wojna i pokój"), Grabarz I („Hamlet"). Popularność i uznanie krytyki zyskał w 1. sześćdziesiątych. Nie był aktorem wszechstronnym; stworzył bardzo oszczędnymi środkami pewien określony typ postaci - pełnej ciepła, dobroci, często komizmu, zawsze owianej jakąś mgiełką poezji. Toteż choć najlepiej czuł się w lirycznych komediach, tworzył także ciekawe i dobre role zarówno w dramatach, jak i farsach. W „Łaźni” (1964) był „przyciszonym a groźnym biurokratą Towarzyszem Optimistienko”, choć J. Czuliński uważał, że roli Optimistienki zaszkodziło to, iż R. „zbyt go usympatycznił”. O tyt. roli Pana de Pourceaugnac (1965) K. Beylin pisała: ,Jakież nieprzebrane skarby humoru kryją się w tym tak bardzo kameralnym, cichutkim aktorze. Jak ślicznie rozegrał owo połączenie żałosności z komizmem”. Postać Knuta Brovika („Budowniczy Solness”, 1971) grał „na typowej dla tego oryginalnego aktora wyciszonej nucie wzruszającego, ludzkiego tragizmu” (S. Polanica). W 1972 zagrał Juklego („Sędziowie") „w całej jego poetyczności i rozbrajającej poczciwości” (A. Grodzicki); „Najpiękniejszą postacią był stary Jukli, sugestywnie, bardzo ludzko przedstawiony przez Czesława Roszkowskiego, który nawet zadał sobie trud przestudiowania tak charakterystycznego dla owych lat sposobu poruszania się starych Żydów” (A. Markiewicz). Inne ważniejsze role: Ciuciumkiewicz („Dom otwarty”, 1970), Sajetan Tempe („Witkacy”, 1972), Iwan Jakowlewicz („Nos”, 1972), Suso („Styczeń”, 1975), Dziadek („Czworokąt”, 1977). Swoją dużą popularność w ostatnim okresie życia zawdzięczał też telewizji; brał udział w wielu widowiskach Teatru TV; występował w telew. „Kabarecie starszych panów”, w którym stworzył postać Portiera. Często też występował w PR. Grał w licznych komediach filmowych.
Czesław Roszkowski
(ID: teatr.6232.1)
