„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
KWIATKOWSKI Artur, właśc. Jan Bolesław Artur Jaksa-Kwiatkowski (27 XII 1891 Włocławek - 29 V 1980 Otwock k. Warszawy), aktor, reżyser, dyrektor teatruBył synem Ignacego Jaksy-Kwiat-kowskiego, telegrafisty i urzędnika kolejowego, i Bronisławy z Kownackich, mężem => Marii
Gelli (ślub w Białej Podlaskiej 15 VI 1916), potem Stefanii Smólskiej z domu Purgo (ślub ok. 1950), ojczymem aktorki Hanny
Smólskiej. Jako uczeń rządowego gimn. realnego w Warszawie, w 1905 brał udział w strajku szkolnym; w 1909 zdał maturę w szkole realnej Wróblewskiego. Pracując na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, ukończył w 1912 Szkolę Aplikacyjną przy WTR. W sez. 1912/13 występował w T. Popularnym w Łodzi; debiutował prawdopodobnie w prem. „Księcia Niezłomnego” 31 VIII 1912, potem grał m.in. Poetę („Wesele"), Armanda Duvala („Dama kameliowa"), Karola VII („Dziewica Orleańska"), a w nast. sez. przeniósł się do łódz. T. Polskiego. W sez. 1914/15 i 1915/16, a także wiosny 1917 (lub dłużej) występował w T. Polskim w Kijowie; od 1916 służył w wojsku rosyjskim. W październiku 1918 brał udział w objeździe K.
Junoszy-Stępowskiego (m.in. Częstochowa i Kalisz); od lutego do kwietnia 1919 (lub dłużej) występował w warsz. T. im. Staszica, w sez. 1919/20 w T. Wielkim w Poznaniu; w sez. 1920/21 w kierowanym przez J. Leśniewskiego T. Min. Spraw Wojskowych, z którym objeżdżał Wielkopolskę, Kraków i Śląsk Cieszyński. W czerwcu 1921 debiutował jako reżyser, podczas gościnnych występów M. Mrozińskiej w T. Lutnia w Wilnie („Rzeczywistość”, „Kobieta bez skazy"). Od sez. 1921/22 angażował się do kolejnych teatrów jako aktor i reżyser. W sez. 1921/22 był w zespole T. Miejskiego w Łodzi, w sierpniu 1922 brał udział w występach I.
Solskiej i S.
Wysockiej we Lwowie. W sez. 1922/23 grał i reżyserował w T. im. Słowackiego w Krakowie, z którego odszedł na pocz. 1923 i przez nast. dwa i pół sez. występował i sporadycznie reżyserował w krak. T. Bagatela; w sez. 1925/26 w T. Miejskich we Lwowie. W sez. 1926/27 był aktorem i głównym reżyserem T. Miejskiego w Bydgoszczy, którym. po śmierci L.
Dybizbańskiego w lipcu 1927, kierował do końca sezonu. Od września t.r. był ponownie w zespole T. Miejskiego w Łodzi, w sez. 1928/29 i 1929/30 T. Miejskich we Lwowie. We wrześniu i październiku 1930 kierował wspólnie z E. Koszutskim t. Uśmiech Warszawy; od listopada 1930 do końca sez. 1930/31 występował i reżyserował w T. Polskim w Poznaniu. W sez. 1931/32 był kier. działu dramatu, reżyserem i aktorem T. Polskiego w Katowicach. W sez. 1932/33 występował w T. Nowym w Poznaniu. Równocześnie rozpoczął w Warszawie stałą współpracę z T. Kameralnym (1932-37 lub dłużej, z przerwą w sez. 1934/35, kiedy był w zespole K. Wroczyńskiego w T. Miejskim w Łodzi). Współpracował też z warsz. T. Malickiej (listopad i grudzień 1935) i z Naszym T. (1937), a w sez. 1935/36 był także reżyserem w Tow. Dramatycznym A. Adamusa w Płocku. W 1936-38 grał epizody w filmach. W sez. 1938/39 grał i reżyserował w T. Miejskim w Częstochowie. W tym mieście przeżył II wojnę świat., zarabiając handlem obrazami. Od lutego 1945 brał udział w reaktywowaniu t. częstochowskiego, w którym grał i reżyserował do 1949. Tam też obchodził 18 I 1946 spóźniony jubileusz trzydziestolecia pracy jako Higgins w „Pigmalionie” we własnej reżyserii. W sez. 1949/50 i do końca 1950 był aktorem i reżyserem T. im. Wyspiańskiego w Katowicach, od stycznia 1951 zaangażował się do T. Dramatycznych w Poznaniu, a od jesieni t.r. przeniósł się do T. Wybrzeże w Gdańsku, który opuścił przed końcem sez. 1951/52. Od 1952 do końca życia należał do zespołu T. Ludowego (od 1974 pn. Nowy) w Warszawie. Reżyserował też gościnnie m.in. w Zakopanem (objazdowy t. M. Bogdy i A. Brodzisza, 1949), Sosnowcu, Bielsku, Szczecinie, Kielcach; w 1956 występował w warsz. T. Estrada na Żoliborzu. W T. Ludowym obchodził jubileusze pięćdziesięciolecia pracy (Okulicz w „Odwetach”, 28 V 1962) i sześćdziesięciolecia pracy (Wincentio w „Poskromieniu złośnicy”, 14 II 1970). Był tłumaczem kilku sztuk z rosyjskiego. Miał w swym repertuarze ok. czterystu ról i ponad dwieście prac reżyserskich. Był wysoki, z twarzą o wydatnym nosie, mocnych szczękach i łukach brwiowych, szerokim czole i wąskich ustach; nie stara! się zmieniać wyglądu charakteryzacją. „Artysta o doskonałych warunkach zewnętrznych, rozporządza głosem dźwięcznym i wyrazistą dykcją” pisał w 1922 T. Kramer. Na scenie zwykle oschły, czasem rezonerski, raczej bawił niż wzruszał. Dysponował dobrze opanowanym rzemiosłem, miał też dość szeroki wachlarz ról, wykraczający poza określenie A. Sikorskiego: „Amant charakterystyczny w sztukach współczesnych”. Grał m.in. rolę tyt. w „Mazepie”, Jagona („Otello"), Rapsoda („Bolesław Śmiały"), Wacława („Mąż i żona"), który wg T. Kramera „posiadał swobodną a wytworną dystynkcję wielkiego pana”, „serdecznego” Bardosa („Krakowiacy i Górale"), Aksela („Pelikan"), Muleja („Książę Niezłomny"), Dziennikarza („Wesele"), Franka von Kotza („Rajzer"), Jakubowskiego („Sprawa Jakubowskiego"), Prokuratora („Proces Mary Dugan"), Męża („Mecenas Bolbec i jego mąż"), Radcę Horna („Pokój nr 17 na III piętrze"), Filipa („Gdybym chciała"). Po II wojnie świat. do ważniejszych jego ról należały: Ksiądz („Rozdroże miłości"), Krutickij („I koń się potknie"), Zygmunt Ostrogski („Przygoda florencka"), Milewski („Żabusia"), Major Dąb („Miłość Anny"), Topolski („Lekkomyślna siostra"). Był sprawnym reżyserem, wystawiał często komedie A. Fredry, Moliera, Shawa, Zapolskiej, Perzyńskiego i wielu współczesnych autorów, a także spektakle muz. oraz m.in. „Na dnie”, „Marię Stuart” F. Schillera, „Mazepę”, „Otella”, „Żywą maskę”.
Artur Bolesław Jaksa-Kwiatkowski
(ID: teatr.6244.1)
Zaloguj się
?1890-
