„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
JAWORSKI Stanisław Czesław (12 II 1895 Dolina na Pokuciu - 28 X 1970 Warszawa), aktorBył synem Zygmunta J., kolejarza, i Marii z Zimermanów. Pierwszą jego żoną była Anna Zdeńka
Topolska (zob. t.l), drugą aktorka Janina
Porębska-Wanemann. Debiutował w 1913 w T. Nowym we Lwowie. W czasie I wojny świat, odbywał służbę wojskową w armii austriackiej. Od 1919 do 1921 występował w T. Powszechnym w Krakowie, w sez. 1921/22 i 1922/23 w T. Miejskim w Bydgoszczy, 1923/24 w T. Miejskim w Sosnowcu, 1924/25 w T. Polskim w Katowicach, 1925/26 w T. Miejskim w Lublinie, 1926/27 w Grudziądzu, 1927-33 w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu - grał m.in. Ezrę („Judasz z Kariothu"), Mrozika („Wesele Fonsia"), Pagatowicza („Grube ryby"), Dyndalskiego („Zemsta"), Szwejka („Przygody dobrego wojaka Szwejka"), Twardosza („Dożywocie"), Kaspra („Gwałtu, co się dzieje"). W Poznaniu występował w sez. 1933/34 (być może także w sez. nast.) w T. Nowym, a 1935-38 w T. Polskim. W sez. 1938/39 grał w T. Letnim w Warszawie. Podczas II wojny świat. występował w jawnych t. warsz.: Komedia, Maska, Miniatura oraz w T. Powszechnym w Krakowie. W czasie powstania warsz. był noszowym w jednym ze szpitali powstańczych. W 1945-55 zaangażowany był do krak. T. im. Słowackiego (występował również na scenie Starego T. w okresie połączenia zespołów). W Krakowie grał m.in. Malvolia („Wieczór Trzech Króli"), Chłopowa („Rewizor"), Don Bazylia („Wesele Figara"), Zarubę („Brygada szlifierza Karhana"), Teofila („Głupi Jakub").
W 1955 przeniósł się do Warszawy, do T. Domu Wojska Polskiego (potem pn. T. Dramatyczny) i występował do końca sez. 1967/68. Do najwybitniejszych jego ról z tego okresu należały: Dussel („Pamiętnik Anny Frank"), Król Ignacy („Iwona księżniczka Burgunda"), Karol Koppe („Meteor"), Puls („Quiz"), Tenorio („Don Juan, czyli miłość do geometrii"), Landgraf Heski („Anabaptyści"). Posiadał niepozorne warunki zewnętrzne zwykłego, „szarego człowieka”. Wysoki, o podłużnej twarzy i długim nosie, miał wysoki głos o charakterystycznej barwie i jakby zwolnioną wymowę. Nigdy nie grał amantów, występował najczęściej w rolach drugorzędnych, a tworzył wtedy niezapomniane kreacje charakterystyczne. „Był aktorem jednego tonu - ale był to ton znakomity. Ironicznie zrzędliwy i zrzędliwy ironicznie. Grywał ludzi zgorzkniałych, zasklepiających się w swojej samotności, czasem prześwietlonych smutną mądrością, pełnych wielkiej pobłażliwości i dystansu” („Życie Literackie” 1970). Ogromną popularność zdobył jako odtwórca postaci pana Kolasińskiego w powieści radiowej Matysiakowie. Często występował w radiowych Podwieczorkach przy mikrofonie. Grał w filmach polskich.
Stanisław Czesław Jaworski
(ID: teatr.6304.1)
