Zdzisława Maria Życzkowska (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego)

„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:

ŻYCZKOWSKA Zdzisława Maria, zamężna Życzkowska (20 XII 1895 Gidle k. Radomska - 29 X 1980 Wołomin k. Warszawy), aktorka
Była córką Aleksandra Ż., nauczyciela, i Anieli z Leszczyńskich. Po rozejściu się ze swym mężem, kuzynem Eugeniuszem Ż., przez kilkanaście lat (do II wojny świat.) związana była z aktorem i reżyserem Władysławem Krasnowieckim. W 1923 ukończyła Oddział Dram. przy warsz. Konserwatorium Muz. i wstąpiła do Instytutu Reduty (sez. 1923/24). Tam rozpoczęła artyst. współpracę z L. Schillerem i odtąd często grała w jego reżyserii i w zespołach, którymi kierował. W sez. 1924/25 i 1925/26 była aktorką T. im. Bogusławskiego w Warszawie (w czerwcu 1926 występowała gościnnie, wraz z I. Solską, w T. Bagatela w Krakowie). W sez. 1926/27-1929/30 grała w T. Polskim i Małym. Rozpoczęła wtedy współpracę z PR, brała udział w wielu słuchowiskach. Od 1930 przeniosła się do lwow. T. Miejskich, w których pracowała do 1937 (z przerwą w 1931, kiedy grała w T. Melodram w Warszawie). Z zespołem t. lwow. występowała w Krakowie (lipiec 1933, lipiec 1934) i Krynicy (sierpień 1933, lipiec-sierpień 1936). W sez. 1937/38 i 1938/39 była w zespole T. Miejskich w Łodzi. W tych latach występowała też gościnnie w T. Miejskich w Wilnie (maj 1938) oraz we Lwowie (kwiecień-maj i lipiec 1939). Lata II wojny świat. spędziła we Lwowie, gdzie od jesieni 1939 do czerwca 1941 i w sez. 1944/45 pracowała w Polskim T. Dramatycznym. W czerwcu 1944 grała rolę Wdowy w konspiracyjnym przedstawieniu „Ich czworo”. Po wznowieniu publicznej działalności pol. teatru, wykładała w studio dramatycznym. W sierpniu 1945 wraz z zespołem t. lwow. była repatriowana do Katowic i przez dwa sez. występowała w T. Śląskim. W 1947 zaangażowała się do T. Wojska Pol. w Łodzi, gdzie była także wykładowcą PWST. W 1949 przeniosła się do T. Polskiego w Warszawie. Ze sceną tą była związana do końca życia, z przerwą w sez. 1956/57 i 1957/58, kiedy występowała w T. Narodowym. Grała też gościnnie w T. Współczesnym (1965) i Ateneum (sez. 1969/70). Sporadycznie występowała w filmach. W 1971 przeszła na emeryturę. Jubileusz pięćdziesięciu lat pracy artyst. obchodziła 17 XII 1974 podczas uroczystości zorganizowanej dla wielu jubilatów T. Polskiego. Była członkiem zasłużonym SPATiF-ZASP. Dysponowała niskim, silnym, plastycznym głosem, znakomitą dykcją i dobrymi warunkami zewnętrznymi, choć nie była obdarzona urodą w znaczeniu konwencjonalnym. Aktorstwo jej cechowały równocześnie siła ekspresji i dyscyplina artyst. wynikająca z inteligencji i opanowania techniki. Zwróciła na siebie uwagę w roli Ulicznicy („Kniaź Patiomkin”, 1925) - „wniosła śmiałość gry i żywioł” (J. Szczublewski). W 1. dwudziestych grała w t. warsz. role różnorodne, zwykle jeszcze niewielkie, ale już zapowiadające możliwości charakterystyczne (Smeraldina w „Słudze dwóch panów") i dram. (Dziewka w „Klątwie”, Nike Napoleonidów w „Nocy listopadowej"). Największe powodzenie osiągnęła w 1. trzydziestych, kiedy obok licznych postaci w repertuarze lżejszym, grała role o wielkim natężeniu ekspresji dram., role kobiet silnych, zdecydowanych, niepokojących, często namiętnych, zarówno głęboko nieszczęśliwych, jak i sprytnych, pełnych wdzięku intrygantek. Recenzenci podkreślali sugestywność i ludzką prawdę tworzonych przez nią postaci. Były to m.in.: Babka („Spór o sierżanta Griszę"), Jenny („Opera za trzy grosze"), Szimena („Cyd"), Panna Bernbourg („Dziewczęta w mundurkach"), Kasandra („Odprawa posłów greckich"), Rozaura („Życie snem"), Pani Warren („Profesja pani Warren"), Lady Marlborough („Szklanka wody"), Pallas Atena („Noc listopadowa"), Klitajmnestra („Oresteja”, Wilno 1938), Elżbieta („Szaleństwo"), Klotylda („Paryżanka"). Najgłośniejszą rolą, w której „dała się poznać jako doskonała tragiczka” (K. Rychłowski) była Judyta w „Księdzu Marku” (Lwów 1936): „namiętna, silna, szalona, raz po raz załamująca się w histerycznym krzyku, piękna i dostojna w swoim żydowskim stroju” (J. Łempicka), „prawdziwa w bólu, kobieca w zemście, bezpośrednia w wybuchach wiary i miłości” (K. Bukowski). W 1. czterdziestych i późniejszych częściej grywała role komediowe lub charakterystyczne, m.in. we Lwowie: Podstolinę („Zemsta"), Bartoskę („Opowieść o Bartoszu Głowackim"); w Katowicach: Szambelanową („Pan Jowialski"), Pulcherię („Dom otwarty"), Matkę („Dwa teatry"); w Łodzi: Luizę Cordeau („Noce gniewu"), Kasię („Igraszki z diabłem"); w warsz. T. Polskim: Wasylisę („Na dnie"), Arinę („Ożenek"), Teklę („Dom kobiet"), Ksienię („Port Royal"); i w T. Współczesnym Głafirę Klimowną („Pamiętnik szubrawca”, 1965).

Zdzisława Maria Życzkowska (ID: teatr.6314.1)

Rodzice

Uwagi