„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
BRACKA Lucjana, także Lucyna B., Leonia B., Lucjana Dybowska, właśc. Łucja B., z domu Krystek (7 IX 1897 Poznań - 4 I 1966 Warszawa), aktorkaByła córką Józefa Krystka i Katarzyny z Cichockich, żoną - Władysława
Brackiego (ślub 22 I 1918 w Poznaniu). Do 1918 używała na scenie nazwiska panieńskiego; najczęściej występowała jako Łucja Krystkówna. W 1903-11 uczęszczała w Poznaniu na pensję pani Danyszowej. Od maja 1911 do 1913 występowała sporadycznie na scenie pozn. T. Polskiego, za co nie dopuszczono jej do matury. W sez. 1913/14 była z zespołem H.
Klimontowicza, a nast. S.
Leszczyńskiego w Kaliszu (tu jako tancerka). W 1915 zaangażowana do T. Polskiego w Poznaniu, wystąpiła pierwszy raz 16 I t.r. jako Truda („Sobótki"); na scenie tej pozostała do końca sez. 1916/17; grała wtedy m.in. takie role, jak: Joas („Sędziowie"), Basia („Hajduczek"), Klara („Zemsta"), Klara („Śluby panieńskie"), Helena („Żabusia"). W 1918-19 brała udział w Powstaniu Wielkopolskim. W tym okresie, wraz z mężem, zorganizowała zespół objazdowy w Poznańskiem i na Pomorzu dla pol. celów propagandowych. W 1919 przygotowała się do matury i zdała ją eksternistycznie w Poznaniu. W listopadzie 1919 wyjechała z mężem do Krakowa, gdzie została zaangażowana do T. im. Słowackiego. Na scenie tej występowała od stycznia 1920 do końca sez. 1920/21, nast. w sez. 1922/23-1923/24 i później 1925/26 (w pierwszym sez. tylko sporadycznie; pocz. na afiszach notowana jako Lucjana Dybowska, później już jako Bracka; imion używała wymiennie: Lucjana i Leonia). W sez. 1924/25 występowała w rewiach w t. Qui Pro Quo w Warszawie, z którym gościła w lipcu 1925 w T. Miejskim w Krakowie. W sez. 1926/27-1930/31 była znowu aktorką T. Polskiego w Poznaniu. W sez. 1931/32 występowała w objazdowym T. Poznańskim pod dyr. W.
Brackiego, a 1932/33 w T. Nowym w Poznaniu. W 1934 zaangażowała się do T. Narodowego (nast. T. Ziemi Pomorskiej) w Toruniu; występy rozpoczęła w lutym t.r. i pozostała w zespole aktorskim do września 1939. Od maja 1935 do końca sez. 1938/39 była też kier. administracyjnym t. toruńskiego i pomagała mężowi w prowadzeniu tej sceny. Uczestniczyła w licznych objazdach zespołu toruńskiego, m.in. w Płocku (1934), Sopocie (1934, 1935), Gdańsku (1934, 1935, 1937), Ciechocinku (1936, 1937, 1938), wielokrotnie w Grudziądzu. Podczas okupacji niem. mieszkała w Warszawie, nast. w Świdrze k. Warszawy. Była żołnierzem AK; z ogromną odwagą uczestniczyła w działalności konspiracyjnej, m.in. jako łączniczka komórek pol. wywiadu w Niemczech (przez dwa lata jeździła z niebezpiecznymi misjami aż do Berlina). W sierpniu 1943 aresztowana i osadzona na Pawiaku, przeszła ciężkie śledztwo, została nast. wywieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbruck. Po wyzwoleniu obozu, wyjechała na Zachód, skąd po odszukaniu córki, powróciła do kraju. W sez. 1945/46 (od grudnia 1945) krótko występowała w T. Miejskim we Wrocławiu, nast. w czerwcu i lipcu 1946 w T. Polskim w Szczecinie. Później grała stale na scenach w Warszawie: w sez. 1946/47-1948/49 w T. Polskim, 1949/50 w T. Rozmaitości, 1950/51-1953/54 w Ludowym T. Muzycznym (nast. w T. Ludowym). Od maja 1951 występowała gościnnie w roli Wuliczki („Grzech") w T. Kameralnym. W sez. 1954/55 i 1955/56 grała w T. Powszechnym, od sez. 1956/57 do 1964 w T. Narodowym (w sez. 1956/57 także na scenie T. Współczesnego). Od 1 IV 1964 przeszła na emeryturę. Występowała niekiedy w filmach.
Po krótkim, początkowym okresie w t. pozn., gdy grała amantki w komediach, szybko przeszła do ról charakterystycznych i komicznych, w których celowała. Predestynowały ją do nich warunki zewnętrzne: „malutka, czupurna pani Luta” - pisała o niej Z.
Ordyńska; „okrąglutka, różowa”, „wyglądała, jakby cała była zrobiona z piłeczek, pulchna a lekka w ruchach”, „buzia też okrągła, cera jasnej blondynki, niebieskie oczka o bystrym, dowcipnym wyrazie i troszkę zadarty nosek. Całość o charakterze trochę dziecinnym, trochę śmiesznym, zwłaszcza w zestawieniu z dostojną aparycją męża” - charakteryzowała ją H. Małkowska. Na scenie krak. doskonale grała młodych chłopców, np. Maurycego („Junior Mózgowicz”, praprem. Witkacego: 30 VI 1921), Kazia („Żołnierz królowej Madagaskaru") oraz Puka („Sen nocy letniej"), ale także Kliminę („Wesele"); w Poznaniu m.in. Agatkę („Szkoła żon"), Pannę Konstancję („Lekarz miłości"), Wiercińską („Wicek i Wacek"); w Toruniu m.in. Tilly („Świerszcz za kominem"), Walerię („Stefek"), Tadrachową („Moralność pani Dulskiej"), Marcinową („Skalmierzanki"), Bitkowską („Spadkobierca"); po II wojnie świat. m.in.: Plotkiewiczową („Szkoła obmowy"), Eklissę („Amfitrion 38"), Głumową („I koń się potknie"), Pannę Capulat („Zaproszenie do zamku"). Jedną z najlepszych jej ról była Pani Jowialska („Pan Jowialski"), grana już w 1934 w Toruniu, nast. w 1948 w T. Polskim w Warszawie. Według T. Peipera ujęła tę postać nie tak jednolicie i jednostajnie, jak przekazała to teatr. tradycja; wprowadziła do gry elementy groteski, ale całość jej kreacji miała w sobie „świetność stylu właściwego, portretową niemal wierność twarzy i sylwety”. J. Lechoń pisał o B. że była „małym majsterkiem w komicznej szarży”.
Ś.+P.
ŁUCJANA BRACKA
ART. DRAM.
UR. 1897 ZM. 1966
Łucja Lucjana Krystek
(ID: teatr.5033.1)
