„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:
LUDE Aleksandra Laura Barbara, z Kobylińskich, 2° v. Żmurkowa (1 XI 1853 Lwów - 19 III 1920 Warszawa), aktorkaByła córką Józefa Kobylińskiego, intendenta t. lwow., i Antoniny z Batowskich. W 1872 wyszła za mąż za majora wojsk austr., barona F. Ludę von Schleswig-Holstein. Po śmierci męża L. wstąpiła do teatru. M. Chomiński pisał, że zaczęła występować w operetce w Niemczech pod arystokratycznym nazwiskiem męża, chcąc zmusić jego rodzinę do wypłacenia odszkodowania w zamian za zrezygnowanie z występów. Nie jest to jednak wiadomość pewna. Debiutowała w t. lwow. 17 II 1877 w partii tyt. w „Pięknej Helenie”, a 22 V tego roku w t. krak. w partii Panny Lange („Córka pani Angot"). Zrezygnowała jednak z kariery operetkowej. 30 V 1877 wystąpiła w roli Julii („Pozytywni") w t. krak. i od października została zaangażowana. Po pierwszym sez. A. Zaleski pisał o niej: „przed rokiem dyletantka, dziś już jest artystką, której każdy najwybredniejszy nawet reżyser może spokojnie powierzyć konwersacyjne role salonowe”. W Krakowie grała m.in. Miss Ewę Barnett („Dora"), Blankę („Jan de Thommeray"), Panią Stuart („Oszustka paryska"), Mańkę („Pan Damazy"), Spinozę („Uriel Akosta"), Królową Annę („Szklanka wody"), Alicję („Stare głowy, młode serca"). Pobyt w t. krak. pod kier. S. Koźmiana nauczył ją umiaru w grze i finezyjnego prowadzenia dialogu. 4 VII 1880 debiutowała w WTR w roli Pani de Chatenay („Pomyłka") i po kilku występach otrzymała propozycję zaangażowania do zespołu dramatu. W sez. 1880/81 występowała jeszcze w t. krak., ostatni raz 24 VII 1881 w roli Gabrieli („Rozbitki"). Od 7 X 1881 do końca życia należała do zespołu dramatu WTR (przekształconych potem w T. Miejskie). Wyjeżdżała wielokrotnie na występy gościnne, m.in. do Lwowa (1888), Łodzi (1890, 1893, 1901, 1907), Krakowa (1894, 1900), Poznania (1894, 1898), Wilna (1905). Wyjeżdżała też za granicę dla poznania tamtejszych t” m.in. w 1892 do Petersburga, w 1894 do Paryża, Berlina i Wiednia. 10 I 1895 wyszła powtórnie za mąż za malarza Franciszka Żmurkę i odtąd używała czasem nazwiska Lude-Żmurkowa. 22 V 1908 obchodziła jubileusz trzydziestolecia pracy grając Lady Erlynne („Wachlarz lady Windermere").
Postawna brunetka, „z figurą pełną gracji, o ruchach gibkich, które płynęły po szlachetnej, szerokiej linii”, była wedle J. Kotarbińskiego przedstawicielką, a nawet mistrzynią „wielkiego stylu komediowego na scenie warszawskiej”. J. Kenig z uznaniem pisał o jej głosie, „stosunkowo małym, ale dobrze postawionym i wybornie używanym” („Słowo” 1892 nr 229). Niezmiernie elegancka, w dziedzinie mody, jak twierdzi P. Owerłło, „była modelem dla całej Warszawy” K. Estreicher sądził, że i w grze „nie ma od niej wytworniejszej”. Występowała przede wszystkim w rolach konwersacyjnych, m.in. takich jak: Baronowa d'Ange („Półświatek"), Księżna de Bouillon („Adrianna Lecouvreur"), Hrabina d'Autreval („Walka kobiet"), Cezaryna („Mąż pieszczony"), Franciszka („Francillon"), Amelia („Oj, mężczyźni, mężczyźni"), Zofia („Flirt"). W tym repertuarze zachwycała krytykę jej gra, „subtelna, wykwintna, wykończona w najdrobniejszych szczegółach, wycieniowana najrozmaiciej”, operująca „spojrzeniem i uśmiechem zawsze dowcipnym, gestem i akcentem głosu zawsze trafnym, nigdy forsownym, starannie unikającym wszelkiego nacisku” (J. Kenig). Odniosła również sukces w roli Małgorzaty Gautier („Dama kameliowa"), którą grała „bardziej realistycznie” niż Modrzejewska, choć „mniej niż Sarah [Bernhardt] nerwowości w nią włożyła” (J. Kenig). Nadto ceniono jej role z repertuaru klasycznego: Gwinonę („Lilla Weneda"), Lady Milford („Intryga i miłość"), zwłaszcza zaś Rozalindę („Jak wam się podoba") i Tytanię („Sen nocy letniej"). Pod koniec życia grywała z powodzeniem role charakterystyczne, m.in. Podstolinę („Zemsta"), Bonę („Królewski jedynak"), Baronową Edingen („Łódź kwiatowa").
Aleksandra Laura Barbara Łatko-Kobylińska z Kobylina h. Prus (II)
(ID: psb.15739.1)
Zaloguj się
?1860-
