Teresa Palczewska (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego)

„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:

PALCZEWSKA Teresa, zamężna Markowska (11 XI 1805 Steklinek pow. Lipno - 22 VIII 1858 Warszawa), aktorka, tancerka, reżyser
Była córką Antoniego P. herbu Orla i Urszuli z Siekierskich 1° v. Dziedzickiej, siostrą => Agnieszki P. i => Antoniny P. Już jako dziecko występowała w Warszawie w T. Narodowym, m.in. 9 IV 1819 grała rolę dziecinną w „Atalii”, 17 VI tańczyła w „Divertissement”. Uczyła się początkowo w warsz. szkole baletowej, a następnie w Szkole Dramatycznej. Od 1820 stale pracowała w T. Narodowym. Z zespołem tego t. uczestniczyła też w 1823 w wyprawie do Płocka, Poznania i Kalisza. 30 VI 1834 wystąpiła w Warszawie po raz ostatni w roli Marii („Malwina, czyli Małżeństwo ze skłonności"). Na scenę wróciła dopiero po sześciu latach, występując w różnych t.: w Krakowie (2 1-2 V 1840), Lwowie (15 V-5 VI 1840), latem 1840 z aktorami krak. pod wodzą Z. Anczyca w Kaliszu. Od początku 1841 do poł. 1843 była aktorką t. krak.; w tym okresie wyjeżdżała także z zespołem tego t. do innych miast. W czerwcu 1841 wyruszyła na czele aktorów krak. na występy gościnne do Kalisza, a we wrześniu do Kielc. Latem 1842 uczestniczyła w wyprawie t. krak. do Kalisza i Poznania. Latem 1843 grała w zespole J. Pfeiffera w Kaliszu; 7 i 11 VIII 1843 wystąpiła gościnnie w t. warsz. jako Łucja („Oblubienica z Lammermooru") i Amelia („Trzydzieści lat, czyli Życie szulera"). Od listopada 1843 była ponownie aktorką t. krak., jednak w maju 1844 zerwała umowę i wyjechała do Warszawy. Po raz ostatni ukazała się na scenie w Krakowie, gdzie występowała gościnnie od 28 I do 6 III 1847 w czterech rolach. W ostatnim okresie życia mieszkała w Warszawie. Do 1850 uczyła tu tańca i ułożenia salonowego w Instytucie Aleksandryjskim. W 1851 prawdopodobnie przez pewien czas przebywała w Paryżu. 8 VII 1849 w Warszawie wyszła za Macieja Markowskiego, urzędnika Heroldii Krajowej.
Wśród aktorek pol. pierwszej poł. XIX w. była indywidualnością wyjątkową, łącząc świetne warunki scen. i bujny temperament z nieprzeciętną inteligencją i wiedzą. Dzięki licznym podróżom znała t. Paryża, Berlina, Wiednia i Drezna. Z powodzeniem tłumaczyła z franc. utwory dram. (ogółem kilkanaście, m.in. „Oblubienicę z Lammermooru"). W początkach swojej kariery często występowała w balecie; tańczyła wtedy Grację („Trzy gracje"), Ceres („Święto żniwa"), Kasię („Powrót z wojny"). Grała jednak i role dram., w 1821 nawet Ofelię („Hamlet"). W 1827 zdecydowanie przeszła do repertuaru dram. szybko wysuwając się na jedno z pierwszych miejsc w T. Narodowym. W tym okresie grała m.in. tyt. rolę w „Barbarze Zapolskiej” LA. Dmuszewskiego, Ryksę („Ludgarda"), Elwirę („Cyd"), Gabrielę („Panna de Belle Isle"), Amelię („Amelia Mansfield"). Największe sukcesy odnosiła jako Emma („Zamek Kenilworth") i Łucja („Oblubienica z Lammermooru"). Szczyt powodzenia osiągnęła w Krakowie. H. Meciszewski twierdził tu, że czasem „niewłaściwością deklamacji chybia”, natomiast z podziwem pisał o jej kulturze gestu i mimiki. „Panna Palczewska na chwilę nawet nie zapomina, że na scenie w grze mimicznej żadnego zawieszenia nie ma. W każdym ruchu jej osoby, w każdym spojrzeniu i w całej twarzy widać oczywiście, że mimikę jej poprzedziło zgłębienie roli i że jest owocem pilnego zastanowienia się nad jej celem”. Na tle ówczesnej rutyny, naznaczonej zazwyczaj tradycją klasycystyczną, imponowała istotnie bogactwem i siłą wyrazu. „Jej gra czysta, pełna uczucia i prawdy, nadaje każdej scenie, do której wchodzi, tak łudzącą postać rzeczywistości, że prawie wszyscy słuchacze zmuszeni są podzielać z nią jej boleść, trwogę, przerażenie” - stwierdzono w „Gazecie Krakowskiej”. W Krakowie grała m.in. tyt. role w „Barbarze Radziwiłłównie” A. Felińskiego i w „Marii Stuart” F. Schillera, Klarę („Matka rodu Dobratyńskich"), Joannę („Dziewica Orleańska"), Jokastę („Edyp"), Teresę („Sierota z Genewy"), Jenny („Wariatka"), Hedelmonę („Otello"), Kamilę („Horacjusze"). Z równym powodzeniem występowała także w komediach, m.in. jako Flora („Pan Geldhab"), Justysia („Mąż i żona"), Królowa Anna („Szklanka wody"), Zofia („Przyjaciele"), Hrabina („Żydzi"), Amelia („Zmyślone niewiniątko"). Wśród kolegów, zwłaszcza młodego pokolenia, wyrobiła sobie ogromny autorytet. B. Dawison przyjechał specjalnie do Kalisza w 1840, żeby korzystać z jej rad. „U panny Palczewskiej próbowałem często moje role i muszę przyznać, że jej trafnemu sądowi wiele zawdzięczam” - zapisał wtedy w swoim dzienniku. Z natury władcza, a nawet despotyczna, zdobyła sobie w 1840-43 znaczny wpływ na dyr. t. krak. T.A. Chełchowskiego. K. Estreicher przypisywał jej polepszenie repertuaru i udoskonalenie reżyserii, które tą drogą osiągnęła; wysoko oceniał jej talent pedag.: „Ona była mistrzynią Rychtera, Ignacego Chomińskiego i Królikowskiego. Bez niej, kto wie, czyliby te talenta tak szybko i zdrowo wystrzeliły”. Zetknięcie z drugą wybitną indywidualnością, jaką był następca Chełchowskiego, Meciszewski, doprowadziło jednak natychmiast do zatargów, które Meciszewski szeroko opisał w swej broszurze „Kilka słów do Redaktora” ,Gazety Poznańskiej”.

Teresa Palczewska (ID: psb.21533.1)

Rodzice

śluby i dzieci, wnuki, i do prawnuków

Rodzeństwo, bratankowie lub siostrzeńcy/bratanice lub siostrzenice

Inne małżeństwa i dzieci matki: Urszula Siekierska, rodzeństwo, bratankowie lub siostrzeńcy/bratanice lub siostrzenice

Inne małżeństwa i dzieci matki: Urszula Siekierska, rodzeństwo, bratankowie lub siostrzeńcy/bratanice lub siostrzenice

Inne małżeństwa i dzieci matki: Urszula Siekierska, rodzeństwo, bratankowie lub siostrzeńcy/bratanice lub siostrzenice

Najbliżsi sławni ludzie (wg kryterium PSB)

Uwagi