„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
SARI Ada, także Adela, właśc. Jadwiga Leontyna Scheuer, Schayer, Szayer, Szajer (29 VI 1886 Wadowice - 12 VII 1968 Ciechocinek), śpiewaczkaByła córką adwokata Edwarda Szayera (do 1889 Scheuera) i Franciszki z Chybińskich. Dzieciństwo spędziła w Starym Sączu. Uczyła się w gimn. w Cieszynie, potem na pensji sióstr Bożej Miłości w Krakowie, gdzie miała zajęcia muz. i zaczęła kształcić głos. W 1905-07 uczyła się śpiewu w Wiedniu, w studiu hrabiny Pizzamano i w maju 1906 lub 1907 wystąpiła na koncercie galowym w tyt. roli w „Lalce” E. Audrana, uzyskując pierwszą pochlebną recenzję w wiedeńskiej prasie. W 1907-09 studiowała śpiew u A. Rupnicka w Mediolanie. Debiutowała w maju 1909 w rzymskim Teatro Nazionale jako Małgorzata w „Fauście”, recenzenci zwrócili uwagę na jej świeży, miły głos i swobodę sceniczną. W sez. 1909/10 śpiewała nadal w Rzymie (Nedda w „Pajacach"), a także w Teatro San Carlo w Neapolu i w Aleksandrii (m.in. partię Santuzzy w „Rycerskości wieśniaczej” pod batutą kompozytora); w sez. 1910/11 w Teatro dal Verme w Mediolanie (m.in. partie Matyldy w „Wilhelmie Tellu” i Elzy w „Lohengrinie") i w wielu miastach wł., jak Triest, Bolonia, Piacenza, Florencja, Werona, Wenecja, Genua, a także w Madrycie i Lizbonie; w sez. 1911/12 śpiewała m.in. we Florencji w Teatro Politeama Fiorentino (Gildę w „Rigoletcie") i w Brescii (Julię w „Romeo i Julii” Ch. Gounoda). W 1912 przyjechała do Polski; występowała w Krakowie: 4, 6, 7 II na koncertach operowych, 12 VIII z Chórem Akademickim z okazji VIII Kongresu Esperantystów. Od stycznia do maja 1914 z grupą wł. artystów, z M. Battistinim na czele, występowała w Rosji (Petersburg, Kijów, Moskwa, Odessa). Po raz pierwszy śpiewała na scenach pol.: 28 IV 1914 w T. Wielkim w Warszawie (Gilda w „Rigoletcie"), 7, 10, 28, 30 V i 2 VI w T. Miejskim we Lwowie, a 21-23 VII t.r. z operą lwow. w Krakowie. Następnie odbyła tournee po całych Włoszech z zespołem doborowych solistów; śpiewała Rozynę („Cyrulik sewilski"). Wybuch I wojny świat. zastał ją w Wenecji; jako poddana austr. musiała opuścić Włochy. W 1915 przyjechała do Wiednia, a nast. do kraju. W 1916 śpiewała partie Olimpii, Giulietty i Antonii („Opowieści Hoffmanna") w Stanisławowie (8 IV) i t.r. występowała z zespołem opery lwow. w Krakowie (22, 23 i 25 VII); w sez. 1916/17 występowała gościnnie w T. Miejskim we Lwowie, jesienią 1917 w T. Wielkim w Warszawie (Konstancja w „Uprowadzeniu z seraju”, Rozyna w „Cyruliku sewilskim"), w marcu 1919 koncertowała w Krakowie.
Po powrocie do Włoch w 1919, nastąpiło dziesięć najświetniejszych lat w jej karierze; rosła ilość występów w Lizbonie, Paryżu, Londynie. Na pocz. 1922 śpiewała w Barcelonie, Madrycie, Neapolu, Wenecji. Jesienią 1922 odniosła wielki sukces w partii Rozyny w Teatro Carcano w Mediolanie - zaproponowano jej wtedy występy w La Scali. Na przeł. 1922 i 1923 była w Lizbonie, wiosną 1923 w Londynie i Paryżu. W Teatro alla Scala w Mediolanie wystąpiła 12 V 1923 w partii Królowej Nocy w „Czarodziejskim flecie” pod batutą A. Toscaniniego. Jesienią 1923 koncertowała w Anglii, Szkocji i Irlandii, w 1924 w Monachium, Berlinie, Hamburgu i Norymberdze, wiosną 1925 w Norwegii. Latem 1925 z grupą wł. solistów z Teatro alla Scala wyjechała do Ameryki Południowej; śpiewała Gildę, Violettę w „Traviacie” w Boliwii (La Paz) i Rozynę w Argentynie (Tucuman); sama S. śpiewała ponadto w T. Colon w Buenos Aires. W 1926 występowała w Paryżu, Budapeszcie, Sztokholmie, w 1927 m.in. w Pradze i ponownie w Paryżu (Concerts Colonne i Lamoureux). W marcu 1928, po występach w Pradze, wyjechała do Nowego Jorku i dała recital w Carnegie Hall, zimą 1928-29 występowała ponownie w Nowym Jorku, a także w Chicago, Detroit, Michigan, Buffalo, Cleveland, Waszyngtonie, Filadelfii i in. miastach USA, a także Kanady. Rok 1929 przyniósł występy w Berlinie, Sztokholmie, Uppsali, 1930 tournee po Czechosłowacji i Bałkanach (Praga, Bratysława, Brno, Zagrzeb, Belgrad, Sofia, Konstantynopol, Ateny), a potem występy w Niemczech, Holandii i Szwajcarii. W 1931 zimą odbyła tournee po Skandynawii, Węgrzech, Bułgarii i Jugosławii, a wiosną uczestniczyła w Monte Carlo w wydarzeniu muz., jakim było wykonanie „Szeherezady” M. Rimskiego-Korsakowa, w transkrypcji operowej; śpiewała w niej partię tytułową. W 1931 wróciła do kraju i zamieszkała w Krakowie.
W okresie 1919-31 często przyjeżdżała do Polski i występowała gościnnie w wielu pol. miastach; w Krakowie: m.in. 31 X 1921 na otwarcie sez. operowego, z zespołem opery lwow. (lato 1924), w przedstawieniach Krak. Tow. Operowego (jesień 1926), z zespołem operowym T. Polskiego z Katowic (lipiec 1927), z operą lwów. (marzec, sierpień 1930) i na koncertach (styczeń i marzec 1926, czerwiec 1928, koniec 1929). W Warszawie: w T. Wielkim (kwiecień, maj 1924; czerwiec 1928 i 1929; 21, 23, 25 III i 18, 23 V 1930; 19, 21 II 1931) i na koncertach (pocz. 1926, 20 V 1927). W T. Wielkim we Lwowie (przeł. 1925/26, wrzesień 1928 i 1929, marzec i czerwiec 1930, maj 1931); w T. Wielkim w Poznaniu (23, 25 IX 1926; 4 IV 1927; 25, 29 V 1930; 7, 8 II, 31 V, 4 VI 1931); w Katowicach, w zespole operowym T. Polskiego (w sez. 1926/27, 1927/28, 1929/30); w Łodzi koncertowała 20 V 1927, w końcu 1929 i pocz. 1931; w lipcu 1926 z Krak. Chórem Akademickim śpiewała w rodzinnym Starym Sączu. We wrześniu 1931 otworzyła sez. reaktywowanej opery Krak. Tow. Operowego; śpiewała partie Gildy, Rozyny, a w grudniu Łucji („Łucja z Lammermooru"). Współpracowała z tym zespołem do końca sez. 1933/34; wystąpiła w siedemdziesięciu trzech spektaklach, śpiewała czołowe partie w siedemnastu prem., m.in. Norinę („Don Pasquale"), Małgorzatę („Faust"), tyt. w „Lakme”, potrójną partię w „Opowieściach Hoffmanna”, Mimi („Cyganeria"), Elżbietę („Tannhauser"). Nadal koncertowała za granicą; w końcu 1931 była w Szwecjii, Norwegii i Czechosłowacji, w 1932 w Jugosławii i na Węgrzech, 1933 w Monachium, gdzie inaugurowała cykl mistrzowski „Weltberuhmte”. W kraju występowała gościnnie w T. Wielkim w Warszawie (21 II 1932), w Poznaniu (1932; 7, 10 V i 6, 8 XII 1933), w Katowicach i Cieszynie (pocz. 1934), Bydgoszczy (16 III 1934). Od jesieni 1934 mieszkała w Warszawie; w sez. 1934/35 i 1935/36 często śpiewała w T. Wielkim najsłynniejsze swoje partie operowe (Gilda, Małgorzata, Lakme), a nawet wystąpiła w operetce (Liza w „Krainie uśmiechu”, 3 III i 4 IV 1935). We wrześniu 1936 i w styczniu 1937 miała cykl występów w operze lwow. („Faust”, „Opowieści Hoffmanna”, „Cyrulik sewilski”, „Dama pikowa"), potem występowała we Włoszech. Około 1938 zaczęła udzielać lekcji śpiewu. W styczniu i lutym 1939 występowała we Lwowie; każdego roku parokrotnie śpiewała w Krakowie.
W latach okupacji niem. prowadziła w Warszawie konspiracyjne studio operowe. W Krakowie śpiewała partię Rozyny w kilku spektaklach „Cyrulika sewilskiego” (prem. 22 V 1941; wznowienie 4 II 1942), wystawionych na scenie Starego T. za aprobatą okupanta. Po powstaniu warsz. była w obozie w Pruszkowie, nast. przedostała się do Krakowa. Po wojnie występowała w Operze Dolnośląskiej we Wrocławiu („Rigoletto”, 3-5 V 1946) i Operze Tow. Przyjaciół Opery w Krakowie („Cyrulik sewilski”, 1946); do 1947 brała udział w koncertach. W 1945-47 była pedagogiem w PWSM w Krakowie; od 1947 w PWSM w Warszawie (tu uzyskała tytuł prof.); współpracowała też z Państw. Średnią Szkołą Muzyczną nr 1. Dnia 7 XII 1957 w Operze warsz. obchodziła jubileusz pięćdziesięciolecia pracy artystystycznej. Od 1 III 1958 do 4 X 1959 była korepetytorem solistów w Operze warszawskiej. W 1962, od kwietnia do września, przebywała w USA na zaproszenie towarzystwa The Ring of Schools Art w Kalifornii; w Petaluma pod San Francisco pomagała w organizowaniu wydziału wokalnego. Dnia 6 VI 1966 obchodziła w warsz. T. Wielkim jubileusz osiemdziesięciolecia urodzin i sześćdziesięciolecia pracy artystycznej. Na pocz. 1968 przeszła zawał serca, zmarła podczas kuracji w Ciechocinku.
Nazywano ją „królową koloratury”, porównywano z legendarnymi śpiewaczkami przeszłej epoki, jak A. Patti i M. Malibran. Jej sopranowy głos fascynował: „pełny w brzmieniu, soczysty, posiada swą zdecydowaną, szlachetną barwę, niesie w przestrzeni z precyzją i mocą"; „koloratura należy do fenomenalnych z natury, a jest rozwinięta wszechstronnie w technice do ostatecznych granic sprawności. Staccata łatwe, lekkie, szybkie, migają przed słuchaczami jak błyskawice” (A. Dobrowolski). B. Kaczyński określił ten głos jako „duży, typu lirico-spinto, o niewiarygodnej łatwości technicznej oraz pewnym i tak rzadko spotykanym u dramatycznych koloratur il sopracutto Fa, które artystka miała okazję demonstrować w „Cyruliku sewilskim”. Niewysoka i pulchna, z uśmiechem pełnym dziewczęcego wdzięku, nie miała najlepszych warunków scenicznych. Zeszczuplała w 1928 po powrocie z Ameryki, nosiła się wtedy wytwornie i wyglądała atrakcyjnie. Miała w swym repertuarze ponad trzydzieści partii, zarówno lirycznych, jak i wymagających pewnej dozy dramatyzmu, np. Małgorzatę („Faust"), Santuzzę („Rycerskość wieśniacza"), Violettę („Traviata"). Światową sławę przyniosły jej partie koloraturowe, z których najczęściej i najdłużej śpiewała dwie: Gildę („Rigoletto") i Rozynę („Cyrulik sewilski"). Różnorodny repertuar wykonywała jedynie w swym pierwszym okresie wł. (1909-13) i w Krakowie (1931-34), na ogół zaś występowała w kilku tylko partiach (oprócz wspomnianych wyżej, w „Łucji z Lammermooru” i „Lakme"). Dłużej, choć nie na stałe, związana była ze scenami operowymi Krakowa i Warszawy. Całą jej karierę wypełniały występy gościnne, toteż interpretowane przez nią partie nie miały charakteru teatr. ról, ale stawały się pokazem wokalnego mistrzostwa słynnej prima-donny. M. Gliński stwierdzał wręcz, że „walory czysto wokalne tej artystki znacznie przewyższają jej kwalifikacje sceniczne”, a W. Szeliga po jej występie w „Marcie” zauważył: „gorzej było z grą aktorską”, „akcenty minoderii przez p. Sari stosowane nie wywierały wrażenia miłego”. Bardzo często występowała na koncertach i po nich miała najlepsze rec.; w programach zamieszczała zawsze dużo pieśni polskich.
Była doskonałym pedagogiem, wykształciła ponad sto śpiewaczek i śpiewaków, wśród nich wielu wybitnych. Aktywnie działała w Stowarzyszeniu Pol. Artystów Muzyków, założyła Koło Seniorów SPAM. Jej imię nosi konkurs wokalny odbywający się w Starym Sączu.
Ada Jadwiga Leontyna «Sari» Szayer
(ID: psb.28157.1)
Zaloguj się
1901-1935
