Agnieszka Marianna Marunowska (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego)

„Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:

TRUSKOLASKA, Truskolawska, Truskulawska, Agnieszka Marianna, z Marunowskich (1755 Warszawa - 30 X 1831 Warszawa), aktorka, śpiewaczka, antreprener
Była siostrą - Teofili Marunowskiej i - Franciszki Pierożyńskiej, żoną => Tomasza T. (ślub w Warszawie 7 VIII 1770), matką => Józefy Ledóchowskiej. W 1774 wstąpiła wraz z mężem do zespołu T. Narodowego w Warszawie. Szybko zdobyła w nim czołowe miejsce. Po śmierci J. Sikorskiej (1775) objęła role pierwszych amantek. Prawdopodobnie nie debiutem (jak podał W. Bogusławski), ale pierwszą jej znaczniejszą rolą była Marysia w „Nędzniku” (1776). Wielki sukces odniosła w rolach bohaterek mieszczańskiej dramy: Eugenii („Eugenia"; premiera pol. ok. 1777) i Pani Bewerlej („Bewerlej, czyli Gracz angielski"). W 1778 wymieniono ją oraz K. Świerzawskiego, K. Owsińskiego i K. Gronowiczową w „Journal Litteraire de Varsovie” jako tych aktorów pol., którzy „teatrowe reguły znają i wpatrywali się pilnie w naturę, zanim ją zaczęli udawać na scenie”. W 1779 debiutowała jako śpiewaczka w partii Eurylli („Dla miłości zmyślone szaleństwo"). W lipcu 1780 wraz z mężem i K. Owsińskim potajemnie wyjechała z Warszawy do Lwowa (wg współczesnego „gazeciarza” T. Ostrowskiego, „długi poczynione przez nich były tylko pretekstem porzucenia Warszawy, a w rzeczy samej ciągną ich do Lwowa dla otwarcia tam polskiego teatrum” (cyt. wg „Teatr Narodowy 1765-1794"). We Lwowie utworzyli oni pierwszą w tym mieście antrepryzę t. pol. (działała do września 1783). Następnie, po krótkim okresie występów w Lublinie, T. wróciła z mężem do Warszawy (występy od 23 XI 1783). W październiku i listopadzie 1784 występowała z częścią zespołu warsz. (pod kier. Bogusławskiego) w Grodnie, w styczniu 1785 w Dubnie. Następnie na pewien czas opuściła scenę. Od 7 V 1786 do 1789 i od 21 IV 1792 do 1794 (w przerwie nigdzie nie występowała) należała ponownie do zespołu warsz. T. Narodowego. 26 XI1792 odniosła wielki sukces w roli tyt. w „Meropie” (pierwszej tragedii wystawionej na scenie T. Narodowego); król kazał J. Monaldiemu odlać statuetkę przedstawiającą T. w roli Meropy. W listopadzie 1793 T. usiłowała za pośrednictwem swego protektora, księcia eks-podkomorzego K. Poniatowskiego (brata króla), odebrać Bogusławskiemu dyrekcję T. Narodowego, ale bez powodzenia: po stronie Bogusławskiego stanęła publiczność (jak pisał J. Dembowski „publicum było mocniejsze. Truskolaska wygwizdana, Bogusławski oklaskami zachęcony, żeby teatrum dyrygował"; cyt. wg „Teatr Narodowy 1765-94"). Po 1794 pozostała wraz z mężem w Warszawie. Od jesieni 1795 występowała w antrepryzie męża; w lecie 1797 brała udział w występach gościnnych zespołu w Poznaniu, Gdańsku i Łowiczu. Po śmierci męża (4 XI 1797) objęła kierownictwo zespołu i prowadziła go do wiosny 1799 (do marca 1799 w sali teatr. w pałacu Radziwiłłowskim, potem w t. na placu Krasińskich). Niepowodzenia finansowe skłoniły ją do zawarcia w maju 1799 spółki z przybyłym ze Lwowa Bogusławskim (ale już w lipcu umowa została zmieniona i dyr. T. Narodowego został sam Bogusławski). Mimo obopólnej niechęci T. pozostała w zespole Bogusławskiego. W lecie 1801 kierowała nominalnie (w rzeczywistości kierownikiem był Bogusławski) zespołem warsz. na występach w Kaliszu. Korzystając z kłopotów Bogusławskiego wynikłych z wystawienia „Ottona z Wittelsbach” próbowała wówczas (bezskutecznie) odzyskać władzę nad teatrem. W 1802 odniosła ostatni wielki sukces w roli Kamili („Horacjusze"). 20 I 1803 opuściła zespół T. Narodowego. Odtąd występowała sporadycznie (towarzysząc występom córki, Józefy Ledóchowskiej). Ostatnia pewna wiadomość o występie T. pochodzi z 22 II 1811: grała w T. Narodowym rolę Bony w „Barbarze Radziwiłłównie” F. Wężyka. Podobno wystąpiła jeszcze w 1819 w Wilnie (grała tam Ledóchowska, której T. towarzyszyła). ,Zdaje się, że natura czyni sobie częstokroć igraszkę - pisał Bogusławski - zlewając w jednę osobę tyle razem doskonałości, ile ich między wiele innych podziela. Dając JPani Truskolaskiej najpiękniejszą postać, delikatność płci, poruszenia ciała szykowne, twarz pełną wdzięków, oczy, których spojrzenia zachwycały, wymowę pieszczącą uszy, podobało jej się jeszcze obdarzyć ją przyjemnym do śpiewania głosem”. Jak pisał A.K. Czartoryski „wspaniałość osoby, wdzięk twarzy, głosu przyjemność, kibić i gracja w jestach i w ruszeniu przeznaczały ją do ról czułych i do ról poważnych” (cyt. wg „Teatr Narodowy 1765-94"). Obok „smutnych amantek” grała również „przewybornie” komiczne i subretki. W rolach „czułych i poważnych” była jednak niezrównana. „Widzę jeszcze - pisał Bogusławski ok. 1820 - żonę Bewerleja idącą z latarnią szukać w nocy obłąkanego męża! Słyszę ów krzyk, kiedy go rozciągnionego na kamieniach znajduje! Owe do Stwórcy przesyłane modły: We łzach chęci moje zasyłam Ci, o Boże! Widzę łzami przepełnione oczy wzniesione ku niebu..., oczy, których widok powszechne wymuszał westchnienia”. Kiedy grała Eugenię, „nie mogli widze bez poruszenia aż do łez patrzeć na owe bolesne walki, jakie uczuwało serce Eugenii między miłością, honorem i naturą.” Mimo niechęci, jaką do niej żywił, Bogusławski do końca życia pozostawał pod urokiem jej gry; „tej sceny zapomnieć nie mogę - pisał o Eugenii - kiedy zniewolona prawdziwym żalem zwodziciela u nóg jej przebaczenia wzywającego, z nieopisanym matczynej miłości uczuciem wymawia one słowa: Przebaczenie twojej winy w moich się wnętrznościach znajduje!” T. nie miała wykształcenia (była półanalfabetką). Gry aktorskiej uczyła się - jak wszyscy ówcześni aktorzy - na scenie. Prawdopodobnie dopiero przed wystąpieniem w roli Meropy była - wg relacji A. Nakwaskiej - „kształcona przez dwie damy, których częste w Paryżu przemieszkiwanie z dobrą lecz dawniejszą szkołą francuską dostatecznie obznajmiło. Księżna jenerałowa Czartoryska i jej bratowa, księżna marszałkowa Lubomirska, uczyły ją, jak odgrywać tragedie na wzór Clairon, Arnoult, dwóch aktorek przed rewolucją w Paryżu wsławionych” (cyt. wg „Pamiętnik Teatralny” 1954, z. 3/4). Zdobyte doświadczenie aktorskie T. przekazała córce i innym aktorom, których uczyła podczas prowadzenia antrepryzy (np. M. Szymanowskiemu). Była powszechnie uznawana za największą aktorkę swojej epoki i korzystała ze szczególnych uprawnień (m.in. otrzymywała pensję ze szkatuły królewskiej). Jej liczne romanse znalazły odbicie nie tylko w pamiętnikach epoki, ale także w wielu satyrach i paszkwilach. Ważniejsze role T. (poza wymienionymi): Teresa („Teresa, albo Triumf cnoty"), Fanatycka („Świętoszek zmyślony"), Minna („Minna von Barnhelm, czyli Szczęście żołnierskie"), Cześnikowa („Małżeństwo w rozwodzie"), Podstolina („Fircyk w zalotach"), Roxelana („Soliman II, czyli Trzy sułtanki"), Kleantis („Demokryt, czyli Rozkochany filozof"), Galatea („Pigmalion i Galatea, czyli Obraz kobiet"), Izabela („Przebiegi miłosne"), Starościna („Powrót posła"), Jadwiga („Kazimierz Wielki"), Starościna („Szkoła obmowy"), Królowa („Hamlet"), Elżbieta („Hrabia Essex").

Agnieszka Marianna Marunowska (ID: psb.14915.3)

Rodzice

śluby i dzieci, wnuki, i do prawnuków

Rodzeństwo, bratankowie lub siostrzeńcy/bratanice lub siostrzenice

Najbliżsi sławni ludzie (wg kryterium PSB)

Uwagi