„Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980”, t. II, PWN Warszawa 1994:
PETER Radzisław Józef (17 IX 1895 Granica k. Sosnowca - 23 IX 1972 Poznań), aktor, śpiewakBył synem Fryderyka P., urzędnika kolejowego, i Bronisławy z Kobzukowskich, mężem aktorki Elżbiety Elizy
Bortnowskiejślub 4 IV 1918). W 1913 ukończył Gimn. im. Mickiewicza w Warszawie, w 1914 Klasę Dram. przy WTM. W marcu t.r. zagrał Edwina („Odludki i poeta") w amat. przedstawieniu na scenie warsz. t. Orpheon. W 1915 ewakuowany do Rosji, występował w Moskwie w zespole B. Skąpskiego grającym w sali T. Kameralnego, a w pierwszej poł. 1916 tamże w T. Polskim pod dyr. A. Szyfmana; jesienią t.r. w T. Polskim w Kijowie, w 1918 w t. pol. w Mińsku Litewskim. Po powrocie do kraju, w lipcu 1918 z T. Dramatycznym pod kier. M. Bogusławskiego występował w Kaliszu, w sez. 1918/19 w T. im. Staszica w Warszawie, 1919/20 w T. Polskim w Wilnie, 1920/21 w T. Objazdowym Nr 1 Min. Spraw Wojskowych pod kier. S. Czapelskiego na Pomorzu i w Gdańsku, a w 1921-23 ponownie w Wilnie, gdzie próbował też reżyserii. Miał w tym czasie w dorobku aktorskim ponad sto ról m.in. takie, jak: Antoś („Klub kawalerów"), Staszek i Poeta („Wesele"), Gustaw („Śluby panieńskie"), Zbyszko („Moralność pani Dulskiej"), Aleksy („Carewicz"), Mazepa („Mazepa"). Latem 1923 podczas gościnnych występów W. Kaweckiej na scenie wil. zastąpił jej chorego partnera, tenora operetki, w roli Rosillona w „Wesołej wdówce” i wkrótce po tym zdecydował się kształcić głos. Pod koniec 1923 wyjechał na studia wokalne do Mediolanu, gdzie był uczniem G. Borgottiego. Występował wówczas na koncertach np. w Rapallo, gdzie, wg prasy wł., śpiewając „wspaniale” arie z oper Pucciniego i Verdiego „oczarował audytorium potęgą głosu, doskonałą dykcją i wielkim uczuciem” („Kurier Warszawski"). Po powrocie, 11 VII 1925 zadebiutował partią Don Josego („Carmen") w T. Wielkim w Poznaniu i zaangażowany pozostał tu dwa sez., wchodząc szybko w obsady prem. (Mateusz w „Ewangeliście”, Stewa w „Jenufie”, Jontek w „Halce”, Don Ottavio w „Don Juanie”, Dymitr Samozwaniec w „Borysie Godunowie”, Schubert w „Domku trzech dziewcząt”, partia tyt. w „Paganinim"). Na sez. 1927/28 przeniósł się do opery lwow., po czym wyjechał za granicę. We Włoszech nadal kształcił głos u E. Garbina, śpiewał gościnnie w Mediolanie, Turynie, Genui, Belgradzie i Wiedniu. Występował gościnnie na scenach krajowych: 14 IV 1932 w T. Wielkim w Poznaniu, a 8 VI t.r. w T. Nowości w Warszawie (anonsowany w prasie jako tenor opery w Turynie). W sez. 1932/33 został zaangażowany do opery lwow., 1933/34 do T. Rozmaitości przy ul. Kredytowej w Warszawie, nast. od sez. 1934/35 do 1937/38 ponownie występował w operze poznańskiej. Z zespołem pozn. T. Wielkiego wyjeżdżał na letnie występy, m.in. do Torunia (czerwiec 1935), Płocka i Przemyśla (sierpień 1937), Krakowa i Lwowa (sierpień 1938). Do najważniejszych partii z tego okresu należały: Rudolf („Cyganeria"), Arrigo („Nieszpory sycylijskie"), Eisenstein („Zemsta nietoperza"), Canio („Pajace"), Leński („Eugeniusz Oniegin"), Grabiec („Goplana"), Jim („Rose Marie"). W 1939-43 śpiewał w warsz. kawiarniach, później ukrywał się pod Warszawą. W dniu 2 VI 1945 wziął udział w pierwszej powojennej prem. T. Wielkiego w Poznaniu (Stach w „Krakowiakach i góralach"), 7 XII t.r. wystąpił w roli Czesława („Nikt mnie nie zna") w Woj. T. Dolnośląskim w Jeleniej Górze. Od pocz. 1946 do 1964 był solistą Opery (od 1950 im. Moniuszki) w Poznaniu, przydatnym w różnorodnym repertuarze. Jubileusz trzydziestopięciolecia pracy artyst. obchodził 26 III 1949 jako Pedrillo („Uprowadzenie z seraju"), 30 V 1964 zaś, podczas uroczystości pięćdziesięciolecia pracy, pożegnał scenę rolą Kniazia Szujskiego („Borys Godunow"). Był cenionym tenorem, szczególnie w okresie międzywojennym; miał też dobre warunki sceniczne. Praca w t. dram. dała mu rzemiosło aktorskie, a rodzaj uzdolnień predylekcję do ról komediowych.
Radzisław Józef Peter
(ID: psb.22203.1)
